چکیده:
درهای خانههای قدیمی نمادی از هویّت یک ملّت است. پژوهش هر در از فرهنگ و معرفت یک ملّت سخن میگوید. قدمت در به قدمت تاریخ است. از هنگامی که اوّلین بنا ساخته شده در هم ساخته شده و عمر در را باید با عمر انسان مقایسه نمود. مقاله پیش رو با هدف واکاوی جایگاه درب در خانههای قدیمی و با استفاده از روش کتابخانهای و به شیوۀ توصیفی تحلیلی بر آن است تا ضمن تعریف درب و چگونگی استفاده از آن در علوم گوناگون به واکاوی جایگاه درب در خانههای قدیمی بپردازد. یافتههای پژوهش نشان دهنده استفاده علوم گوناگون از واژه درب و نقش مهم و کلیدی درب در برقراری ارتباط میان فضای درونی و بیرونی خانه و حفظ امنیت خانه است که درهای خانههای قدیمی از اجزای گوناگونی تشکیل شده است. مقاله حاضر در دو بخش تنظیم شده است: در بخش اول با عنوان تعریف «در» به تعریف لغوی در لغت، «در» در اشعار، «در» در ضرب المثلها، «در» در آیات قرآن، «در» در روایات، پرداخته شده و در بخش دوم با عنوان اقسام «در» به جنس، اندازه، کارکرد، تزیینات و اجزای درهای قدیمی پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
مربّع، مستطیل، به قامت آدمی یا خردتر یا بلندتر و به پهنای گزی یا کمتر یا بیشتر و داخل چهارچوبی به پاشنه یا لولا نصب کنند و بر مدخل یا مخرج خانه، سرا، اتاق، راهرو و جز آن کار گذارند تا مانع درآمدن و در رفتن کسی یا چیزی باشد و آن گاهی به دو پاره است (به دو لت یا به دو مصراع) و گاه به یک پاره (یک لت، یا یک مصراع) و هر لت بر پاشنه بگردد تا فراز و باز شود یا گشاد و بست آن به وسیلۀ لولا باشد که بدان در را به چهار چوب دوزند (دهخدا، 1370: 16/338) «در» در اشعار در اشعار بسیاری از واژۀ در (به معنای در ورودی) استفاده شده که در ادامه به چند نمونۀ آن اشاره میشود: فردوسی: که مـن شـهر علمم علیام در اسـت/ درست این سخن گفت پیغمبر است فرّخی: رســتهها بـینم بمردم و درهای دکّان/ همه بربسته و بر در زده هر یک مسمار کسائیمروزی: میتند گرد سرای و در تو غنده کنون/ باز فـرداش بـبـین بـر در تـو تـارتـنان ناصرخسرو: سـه مـهمان به یک خـانه در باز کرده/ بـه انـدازۀ خـویـش هـر یک یـکی در (باقری، 1397: 3-4) (به تصویر صفحه مراجعه شو) تصویر 1، (باقری، 1397: 19) «در» در ضربالمثلها در ضربالمثلها و امثالوحکمهای بسیاری از واژۀ «در» (به معنای در ورودی) استفاده شده که در ادامه به چند نمونه اشاره میشود: درِ مسجد است نه میشود سوخت و نه میشود فروخت.