چکیده:
در دوره پهلوی دوم (1357-1320 ش)، دولت پهلوی در ادامهی شبه مدرنیسمی که از دوره رضا شاه آغاز شده بود، طرحهایی را به هدف دگرگونی در شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور انجام داد. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی پیامدهای منفی این برنامهها است. پرسش اصلی پژوهش این است که سیاست-های توسعهای در سلطنت محمد رضا شاه چه نتایجی منفی در پی داشت؟ یافتههای این بررسی نشان می-دهد که سیاستهای اقتصادی و سیاسی در این دوره، تنها برای دورهای کوتاه، اندکی به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه کمک کرده است. در دراز مدت، اقدامات و اصلاحات محمد رضا شاه سبب دگرگونی در شرایط اقتصادی و اجتماعی برخی از اقشار شد. موضوعی که نارضایتی عمومی و واکنش-های مختلف ملت را به دنبال داشت. اثرات این اصلاحات و برنامههای توسعهای بر ساختار جامعه ایران دورهی پهلوی در بروز نارضایتی و همراهی مردم با انقلاب اسلامی موثر واقع شد. روش نویسنده در پژوهش پیشروی از سنخ تحقیقات تاریخی و بر اساس منابع کتابخانهای و اسنادی استوار است.
خلاصه ماشینی:
اکثر طرحها و برنامههای الهام گرفته از مذاکراتی بود که با اتباع و شخصیتهای خارجی به عمل میآورد: به طور مثال در زمینه کشاورزی یه بار یکی از ایرانیهای تبعه آمریکا به ملاقاتش رفت و مزایای تأسیس سازمانهای کشت و صنعت را برایش برشمرد، که شاه بیدرنگ تصمیم گرفت نظر او را اجرا کند تا ایران را در زمره صادرکنندگان مواد غذایی درآورد، به دنبال این تصمیم دستور داد اراضی اطراف سد بزرگ جنوب کشور را به امر کشت و صنعت اختصاص دهد.
اما باید گفت که در مورد هدف سیاسی اول: اقدامات دولت با موفقیت بیشتری نزدیکتر بود زیرا تشکل خانواده زمیندار به عنوان یه طبقه قدرتمند را از بین برد و بدین ترتیب طبقه سنتی زمیندار را از هم گسست اولاً: اصلاحیههایی که به قانون اولیه اصلاحات ارضی منضم شد در کنار نقاط ضعف خود قانون باعث شد که حدود ۵۰ درصد از کل اراضی حاصلخیز از برنامه حذف شود تنها حدود یک سوم از خانوادههای روستایی از برنامه اصلاحات بهرهمند شدند مقداری زمین خریدند.
اما باز بینی مجدد این برنامهها روشن میکند که اقدامات محمدرضا شاه سبب نارضایتی عمومی و واکنشهای مختلفی در جامعه شد که در بروز انقلاب اسلامی نقش داشت تلاشهایی در جهت دنبال کردن سیاست دوگانه جذب طبقات جدید بود هنگامی که در سال ۴۲-۳۹ با بحران اقتصادی شدید همراه شد و از طرفی فشار عوامل خارجی (آمریکا) برای اجرای اصلاحات ارضی، به هم خورد.