چکیده:
نخست دارایی هر ملّت که آن را از سایر ملل متمایز می سازد، زبان است؛ چرا که در سایه ی
زبان است که ابعاد گونه گون فرهنگی آن ملّت شکل گرفته و هویت آن را رقم میزند. زبان
فارسی زبانی است که پویایی و رشدش تا حد زیادی وابسته به پیشوندها و پسوندهایش است.
پسوند کاف از جمله پسوندهای زبان فارسی است که در فارسی باستان و میانه بسیار پویا بوده
است، اما امروزه کارکردهایش بسیار محدود شده است. در این پژوهش، روش گردآوری مطالب
میدانی و کتابخانه ای بوده و روش پژوهش نیز تحلیل محتوا با رویکرد تحلیلی- توصیفی بوده
است. نتایج این جستار نشان می دهد که پسوند«ـک»ak و همگروههایش یعنی؛«-کی» aki
«-کا»akâ،«-کو»aku،«-کای»akɔy و «-وک»uk در گویش لای زنگانی بسیار پرکاربردند و
انواع اسم ها، صفت ها و قیدها را می سازند و در مواردی در کیفیت صفت ها و قیدها نیز تصرف
می کنند. همچنین کارکردهایی دارند که در فارسی معیار نمی توانیم آن کارکردها را مشاهده
کنیم.
خلاصه ماشینی:
نتایج این جستار نشان میدهد که پسوند «ـَک» ak و همگروههایَش یعنی؛ «ـَکی» aki، «ـَکا» akâ، «ـَکو» aku، «ـَکُای» akɔy و «ـوک» uk در گویش لایزنگانی بسیار پرکاربردند و انواع اسمها، صفتها و قیدها را میسازند و در مواردی در کیفیت صفتها و قیدها نیز تصرف میکنند.
تاریخچهی پسوند ـَک ak و کارکردهای آن در زبان فارسی «پسوند aka ایرانی باستان به صورت ak به ایرانی میانهی غربی رسیده و برای ساختن مصغر بهکار میرود»(ابوالقاسمی، 1383: 327).
آنچه بر این گفته صحه میگذارد واژههایی است که در زبان فارسی معیار مختوم به «هاء» هستند و در گویش لایزنگانی-که بسیاری از ویژگیهای زبانهای کهن را دارد- همچنان با پسوند «ـَک» ak بهکار میروند.
ب- در کتاب دستور زبان فارسی پرویز ناتل خانلری به دو کارکرد این پسوند اشاره شده است: 1-به اسم افزوده میشود و اسمی دیگر میسازد که با شباهت همراه است.
کارکردهای پسوند ـَک ak در گویش لایزنگانی 1- اسم + بن فعل + ـَک ← صفت مرکب خُشاشَک xo-šâš-ak(خود + شاش از فعلِ شاشیدن + ـَک) به معنی خودشاشَک، صفت کسی است که در شلوارش میشاشد.
خُرینک xo-rin-ak (خود + رین از فعلِ ریدن + ـَک) به معنی خودرینک، این صفت در دو معنا بهکار میرود: الف- برای کسی که ترسو است.
کارکردهای پسوند ـَکا akâ به نظر میرسد این پسوند همان پسوند âka است که در ایرانی باستان برای ساختن اسم و صفت بهکار میرفته است (ابوالقاسمی، 1383: 311).
این پسوند همان پسوند âka است که در ایرانی باستان برای ساختن اسم و صفت بهکار میرفته است.