چکیده:
یکی از لایههای درخور پژوهش در قصههای فولکلور، بررسی بنمایۀ اساطیری مربوط به پرندگان در افسانه است. پرندگان از گذشتههای دور آنقدر برای انسان اهمیت دارند که حتی در اساطیر اقوام و ملل مختلف نیز حضور داشتهاند. در این مقاله با روش تحلیل محتوا به بررسی بنمایههای اسطورهای پرندگان در افسانههای لری پرداختهایم. منظور از افسانههای لری، افسانههایی است که در استانهای لرنشین چهارمحال و بختیاری، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد گردآوری شدهاند. هدف از این پژوهش در وهلۀ نخست پیبردن به خویشکاریهای پرندگان در افسانههای لری و در مرحلۀ بعد نشان دادن تأثیرپذیری جایگاه پرندگان از باورهای اسطورهای است. در این جستار دلایل دگردیسی نقشهای برخی از پرندگان در افسانههای لری در مقایسه با باورهای اساطیری بررسی شده است. نتایج بهدست آمده نشان میدهد که از مجموع 140 افسانۀ لری در 48 افسانه پرندگانی همچون عقاب، سیمرغ، کلاغ، جغد، قو، کبوتر و گنجشک با خویشکاریهایی مثبت لری حضور دارند که این مسئله میتواند نشاندهندۀ محبوبیت آنها در میان مردم باشد. همچنین گفتنی است که باورهای اساطیری، باورهای دینی و شرایط بومی نیز بر جایگاه و خویشکاری پرندگان تأثیر داشته است.
Analyzing mythical content analysis of myths is one of the most important issues in the field of folk tales research. Birds are so important to humans in the distant past that they have been present even in the myths of different nations. In this research and by adopting the content –analysis research methodology, the authors have tried to investigate mythical content of birds among Luri’s myths gathered around Chaharmahal and Bakhtiari, Kohgiluye and Boyer Ahmad and Lorestan provinces. The objective of the current study is to analyze the functions of birds on the one hand and the manner the mythical beliefs can influence the birds’ place on the other hand. In this research and in comparison with mythological beliefs, the authors have studied the reasons for the transformation of the roles of certain birds in Luri’s myths. The results showed that out of a total of 140 Luri’s myths in 48 myths, birds such as eagle, Simorgh, crow, owl, swan, pigeon and asparagus are present with positive functions among Luri’s myths which may indicate their popularity among the people. It is worthwhile to mention that mythological and religious beliefs alongside the eco system exert the great influence on the place and function of the birds.
خلاصه ماشینی:
٨. «تطور بن مايۀ «کلاغ » از اسطوره تا فرهنگ عامه » (پارسانسب و معنوي، ١٣٩٢): نويسندگان در اين مقاله به بررسي کلاغ در افسانه هاي عاميانه نپرداخته اند؛ بلکه چگونگي حضور کلاغ در ادبيات فارسي با تکيه بر قصه هاي کهن ادب رسمي (مانند مرزبان نامه ، کليله ودمنه ، فرائدالسلوک، مثنوي معنوي، بهارستان جامي و ...
از طرف ديگر حضور دال (عقاب ) براي نابودي ديوها بعد از تلاش و تکاپوي پهلوان خورشيد (به عنوان سمبل خورشيد) در نبرد با ديوها به خوبي نشان دهندة بازتاب باورهاي ميترائيسم در اين افسانه است ؛ زيرا همان طور که قبلا گفته شد ششمين مقام از مراحل هفت گانۀ آيين مهرپرستي خورشيد و آخرين مقام ، مقام عقاب (دال ) است .
ميتوان گفت کبوتر متأثر از داستان هاي ديني به عنوان پرنده اي مقدس در افسانه ها حضور دارد و به دليل اين تقدس ، گاه خويشکاري پرندة اسطوره اي سيمرغ نيز به او نسبت داده شده است .
خويشکاري مثبت و تقدسي که کبوتر در باورهاي ديني دارد سبب شده است کبوتر بيشترين حضور را در افسانه هاي 91 لري داشته باشد تا جايي که باورهاي اساطيري مثبتي که دربارة پرندة اساطيري سيمرغ وجود داشته است به اين پرنده نيز نسبت داده شود.
خاصيت درمان بخشي درخت آشيان سيمرغ نيز در افسانه هاي لري به کبوتر نسبت داده شده است .