چکیده:
حدیث «لسعید سعید فی بطن امه و الشقی شقی فی بطن امه» و چگونگی
پیوند آن با اندیشة جبرگرایی, مسئلهای است که در این مقالهء به روش
تحلیلی توصیفیء مورد بررسی قرار میگیرد. اشعریان به خصوص فخر رازی
این روایت را از دلایل جبری بودن افعال انسان میداند. آخوند خراسانی آن را
از دلایل ذاتی بودن سعادت و شقاوت انسانها قلمداد کردهاند. به باور بسیاری
از محدثان شیعه و سنی و برخی فیلسوفانء مدلول این حدیث. همان مفاد
آیات و روایات دلالت کننده بر قضا و قدر الهی است و به اعتقاد برخی مانند
شیخ طوسی و ضیاءالدین عراقی و آیتالله بروجردی» مفاد این حدیثء همان
مدلول آیات و روایاتی است که بر تعلق گرفتن علم ازلی حقتعالی به کلیة امور
از جمله سعادت و شقاوت و سرنوشت انسانها تاکید دارند. بر اساس یافتههای
این پژوهش» دیدگاه نخست. مردودء دیدگاه دوم غیرقابل دفاعء دیدگاه سوم
درستی آن یافت میشود.
The hadith "Assa`du sa`dun fi batni ummihi wa shshaqiu shaqiun fi batni ummihi" and how it relates to the idea of determinism is the issue studied in this article by descriptive analytical method. Ashchr('39')arians, especially Fakhr Razi, consider this narration as one of the reasons why human actions are forced. Akhund Khorasani have considered it as one of the reasons why human happiness and cruelty are inherent. According to many Shiite and Sunni narrators and some philosophers, the meaning of this hadith is the same as the meanings of verses and narrations indicating divine judgment and destiny.for some religious scholars including Sheikh Tusi, Ziya` Uddin Eraqi and Ayatollah Borujerdi, the narration carries the same meaning of verses and hadiths that emphasize the attribution of the primordial knowledge of the Almighty to all matters, including the happiness, Unhappiness, and destiny of human beings. According to the findings of this study, the first view is rejected, the second view is indefensible, the third view is correct, but it can be gathered with the fourth, which has more reasons and evidence for its correctness.
خلاصه ماشینی:
سند و متن يکي از اين نقلها بر اساس گزارش کليني، چنين است: حُميد بن زياد عن الحسن بن محمد الکِندي عن احمد بن عُديس عن ابان بن عثمان عن ابي الصباح، قال: سمعت کلاماً يروي عن النبي| و عن علي× و عن ابنمسعود فعرضته علي ابي عبد الله× فقال: هذا قول رسول الله|: الشقي من شقي في بطن امه و السعيد من وُعظ بغيره ...
(بنگريد به: خويي، 1410: 2 / 112) اين روايات که از آنها به قرائن صدور تعبير ميکنيم، در مجامع حديثي اهلِسنت نيز به وفور يافت ميشود؛ مانند روايت ذيل که در صحيح بخاري از رسول خدا| نقل شده است: ان احدکم يجمع خلقه في بطن امه اربعين يوما ثم يکون علقه مثل ذلک ثم يکون مضغه مثل ذلک ثم يبعث الله ملکا فيؤمر باربع کلمات، و يقال له أکتب عمله و رزقه و اجله و شقي أو سعيد، ثم ينفخ فيه الروح ...
بررسي عبارت و متن حديث هرچند حديث مورد بحث، با عبارت «السعيد سعيد في بطن امه و الشقي شقي في بطن امه» مشهور است و حتي در برخي از متون غير حديثي نيز با همين عبارت نقل شده است (بنگريد به: سبزواري، بيتا: 1 / 262؛ خراساني، 1364: 1 / 101، اصفهاني، بيتا: 1 / 125) ولي در متون حديثي، بهجاي عبارت فوق، به سه عبارت ديگر برميخوريم.