چکیده:
اندرزنامهنویسی در دوره قاجار به عنوان میراث ادب و اندیشة سیاسی ایران،
جایگاه مهمی در مطالعات تاریخی، علوم سیاسی و ادبیات دارد . یکی از ادوار مهم در
بررسی پیشینههای اندرزنامهنویسی و سیر تطور آن در تاریخ ایران، دوره قاجاریه است. در
میان اندرزنامهنویسان سیاسی عهد قاجار، دستهای به سبک اندرزنامه های کهن، هم در
ساحت اندیشگانی و هم در سطوح ادبی وفادار ماندند، اما دستهای دیگر ضمن حفظ قالب
صوری و الگوگیری از برخی مبانی نظری متون پیشین، بنا بر مقتضیات زمانه تغییراتی در
آن پدید آورده اند. عملکرد دو طیف نویسندگان نشان دهندة استمرار سنت اندرزنامه -
نویسی در روزگار قاجاران است. نگارندگان مقاله حاضر با اتخاذ رویکرد توصیفی -
تحلیلی، کوشیده اند دلایل استمرار این سنت و همچنین نمودهای تحول این متون را مورد
واکاوی قرار دهند. یافتههای حاصل از این پژوهش نشان میدهد که عمده ترین دلایل
استمرار اندرزنامهنویسی، مبانی خردورزانه و تجارب سیاسی ایرانیان در کشورداری،
وجود الگوهای تمرکزگرایانه، جایگاه اندیشه ایرانشهری در تبیین مناسبات دین و دولت و
ظرفیت قالب اندرزنامهنویسی برای طرح مفاهیم نو در اندرزنامههای سیاسی بوده است.
Political advice, as the legacy of Iranian political thought, has an important place in historical studies and political science. One of the most important periods in examining the evolution of writing in Iranian history is the Qajar period. This is important because of the multitude of guidelines and the content changes. The purpose of this article is to provide an overview of the themes in the Qajar Rules of Procedure, to explain their thematic developments and the factors influencing them. The findings of the present paper, while illustrating the content developments of Qajar periodic texts under the influence of factors such as the existence of a rationalist approach, critical position and application of new political concepts, challenge the view of those who considered the Qajar era to be a period of decadentism.
خلاصه ماشینی:
یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهـد کـه عمـده تـرین دلایـل استمرار اندرزنامه نویسـی ، مبـانی خردورزانـه و تجـارب سیاسـی ایرانیـان در کشـورداری ، وجود الگوهای تمرکزگرایانه ، جایگاه اندیشه ایرانشهری در تبیین مناسبات دین و دولت و ظرفیت قالب اندرزنامه نویسی برای طرح مفاهیم نو در اندرزنامه های سیاسی بوده است .
com تاریخ دریافت : ٩٨/١١/٠١ تاریخ تأیید: ٩٩/٠٥/٠٦ Study of the Thematic Development of Political Treatises in Qajar Era and Its Reasons 1 Zahra Alizadeh Birjandi 2 Elham Malekzadeh 3 Somayeh Poursoltani Abstract: Political advice, as the legacy of Iranian political thought, has an important place in historical studies and political science.
با توجه به اهمیت ایـن گونـه مطالعـات ، در مقالـه پـیش رو تلاش شده است به واکاوی علل استمرار سنت اندرزنامه نویسی در دوره قاجار و تبیـین نمودهای تحول در این متون پرداخته شود.
نمودهای تحول اندرزنامه نویسی سیاسی در عصر قاجاریه تحت تأثیر شرایط زمانه و ورود اندیشه های نوگرایانه ، انتقاد که بـه عنـوان بـارزترین ویژگی نثر فارسی در این دوران شناخته می شد (جهانگرد، ١٣٩٠: ٦٤)، به اندرنامه های قاجاری راه پیدا کرد و نقد نظم سیاسی - اجتماعی موجود، در کنـار مقایسـۀ وضـعیت ایران با دول اروپـایی ، بـه یکـی از مضـامین اندرنامـه هـا تبـدیل شـد.
- ذوالریاستین ، محمد (١٣٩٥)، «رساله در وجوب دعای پادشاه »، سیاست نامه های قاجاری، تصـحیح و تحشیه غلامحسین زرگری نژاد، ج ٤، تهران : نگارستان اندیشه .
- قاجار، علی بخش (١٣٩٥)، «میزان الملل »، سیاست نامه های قاجاری، تصحیح و تحشیه غلامحسین زرگری نژاد، ج ٤، تهران : نگارستان اندیشه .