چکیده:
گردو (ger. du) نام گونهای درخت است که در سراسر جهان به خاطر میوه و چوبش معروف است. گردوی ایرانی یکی از 17 جنس (در دانشنامه امریکانا، 20 جنس آورده است) اینگونه و مهمترین آنهاست. «گردوی بومی دنیای قدیم، گردوی ایرانی/ فارسی (Juglans regia)، یکی از مهمترین درختان گردوی مناطق معتدله است. چوبهای دکوری بسیار عالی از آن به دست میآید. پیشینه کشت این گونه، آن قدر قدیمی است که خاستگاه آن ناشناخته مانده» (Encyclopedia Americana, 1985) بلندی آن به بیش از 30 و قطر تنهاش به بیش از 8/1 متر میرسد. از مهمترین سخت چوبهاست و عمرش به چند صد سال میرسد. میوه گردو درون پوستهای نسبتا سخت با ضخامت متفاوت قرار دارد. برگها مرکبند و پوست آن به رنگ روشن تا سفید و در درختان جوان بسیار نرم و هموار است ولی با گذشت عمر خاکستری و ترکدار میشود. خاستگاه این درخت معلوم نیست] 6 [، هر چند که برخی معتقدند خاستگاه آن ایران و آسیای صغیر است (معین، 1371). درخت گردو را در اکثر نقاط ایران به ویژه نقاط کوهستانی و کوهپایهای میتوان یافت. بهترین آب و هوا برای درخت گردو آب و هوای نیمه سرد و مرطوب و کم باران است. در سراسر ایران و از جمله خراسان، به ویژه در درههای کوهستانی این درخت پراکنده است. هر چه از شمال خراسان به سوی جنوب پیش برویم رویش گردو به سوی کوهپایههای با ارتفاع بیشتر گسترش مییابد. ارتفاع و شرایط اقلیمی نقش مهمی در رشد این درخت و مرغوبیت محصول آن دارد. در خراسان این درخت حداکثر تا ارتفاع 2100 متری و در موارد بسیار استثنائی تا ارتفاع 2300متری به شرط واقع نشدن در مسیر باد رشد میکند. هر چه ارتفاع بلندتر باشد مغز گردو سفیدتر و مرغوبتر میشود. مغز گردوی واقع در ارتفاعات پست، تیره و در نتیجه کم ارزشتر از مغز گردوی واقع در ارتفاع بلند است. اگر یک دره کوهستانی؛ مثلا دره سررود واقع در بخش کلات نادری را در نظر بگیریم از آبادی خواجه مراد (ارتفاع 650 متری)(پاپلییزدی، 1367) به طرف پایین که هوا گرم است درخت گردو نمیروید و اگر هم تکدرختهایی باشد محصول آن مرغوب نیست. از این آبادی و یا در حقیقت از این ارتفاع (650 متری) به بالا درخت گردو وجود دارد و در مسیر دره هر چه به طرف ارتفاع بالاترحرکت کنیم محصول گردو مرغوبتر میشود.