چکیده:
ادبیات ترجمهشده، بهویژه فیلمهای دوبلهشده اغلب تحت تأثیر ایدئولوژی حاکم بر جامعة مقصد دستخوش دخل و تصرف قرار گرفته است. پژوهش حاضر با استفاده از روشی توصیفیکمی در صدد است به بررسی جنبههای ایدئولوژیک این دستکاریها در فیلمهای دوبلهشده و پخششده از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در سه دولت متفاوت بعد از انقلاب اسلامی بپردازد. در این تحقیق با استفاده از مدل دستکاری دوکات (2007)، دستکاریهای برونمتنی و درونمتنی در نُه فیلم تاریخیماجراجویی دوبلهشده از انگلیسی به فارسی در بازههای زمانی ۷۶-84، 84-92 و 92-97 بررسی شد. همچنین تلاش شد دلایل این دستکاریها از دیدگاه سیاستهای دولتهای حاکم و ارزشهای غالب بر آن مشخص شود. از آنجایی که متن دیداریشنیداری دارای عناصر غیرکلامی مانند تصویر، صدا و موسیقی است که آن را از متن نوشتاری متمایز میسازد، در این تحقیق مدل دستکاری دوکات (2007) با توجه به ویژگیهای خاص متون دیداریشنیداری سازگار شده است. بدینمنظور، هر تکنیک دستکاری ترجمه به دو زیرشاخة کلاممحور و غیرکلاممحور تقسیم شده است. پس از تحلیل جامع فیلمها، پنج تکنیک دستکاری شامل اضافه، حذف، جایگزینی، تضعیف و تقویت شناسایی شد که در فرایند دوبله بهکار گرفته شده است. نتایج نشان میدهند که اغلب دستکاریها در دولت اصولگرایان بهویژه در بازة زمانی 84-92 اتفاق افتاده است. تکنیک غالب در دولت اصولگرایان جایگزینی و حذف و در دولت اصلاحطلبان تضعیف بوده است. دیگر اینکه دستکاریهای غیرکلاممحور سهم بیشتری در دستکاری فیلمهای دوبلهشده داشتهاند.
Abstract
Any translated content, especially audiovisual translation, is often manipulated by the dominant ideology of the target society. The present study adopts a descriptive quantitative method to examine the ideological aspects of these manipulations in the dubbed movies broadcasted from the Islamic Republic of Iran Broadcasting (IRIB) in three decades after the Islamic Revolution in Iran. In this study, the text-internal and text-external manipulations were examined in nine historical and adventure movies in the periods of 1997-2005, 2005-2013, and 2013-2018. It was also attempted to identify the reasons behind these manipulations in terms of the governments’ policies and dominant values. Since audiovisual translation involves nonverbal elements such as image, sound, and music distinguishing it from written texts, the researchers attempted to adapt Dukāte’s model of manipulation according to the specific features of audiovisual translation. To this end, each manipulation classification was divided into two subcategories of verbally-induced and nonverbally-induced manipulations. After a comprehensive analysis of the movies along with their dubbed versions, five manipulation strategies, including addition, deletion, substitution, attenuation, and accentuation were identified. The results showed that in the period of 2005-2013, the volume of the manipulations in the conservative government outweighs that of the reformist government. The dominant strategy used in the conservative government was substitution and deletion while it was attenuation in the reformist government. Furthermore, nonverbally-induced manipulations were significantly more than verbally-induced ones in the dubbed movies.
خلاصه ماشینی:
بررسي راهبردهاي دستکاري ايدئولوژيک در فيلم هاي دوبله شده از انگليسي به فارسي : موردپژوهشي دوبله هاي بعد از انقلاب اسلامي در ايران سليمه سلامتي (گروه مترجمي زبان انگليسي، دانشگاه آزاد اسلامي، قزوين ، ايران ) پرينا قمي اسکوئي * (گروه مترجمي زبان انگليسي، دانشگاه علامه طباطبائي، تهران ، ايران ) چکيده ادبيات ترجمه شده ، به ويژه فـيلم هـاي دوبلـه شـده اغلـب تحـت تـأثير ايـدئولوژي حـاکم بـر جامعـۀ مقصـد دسـتخوش دخـل و تصـرف قـرار گرفتـه اسـت .
در ايـن تحقيـق بــا اســتفاده از مــدل دســتکاري دوکــات (٢٠٠٧)، دســتکاريهــاي بــرون متنــي و درون متني درُ نـه فـيلم تـاريخيمـاجراجويي دوبلـه شـده از انگليسـي بـه فارسـي در بـازه هـاي زمـاني ٧٦-٨٤، ٨٤-٩٢ و ٩٢-٩٧ بررسـي شـد.
اسامي فيلم ها (رجوع شود به تصویر صفحه) ايـن پـژوهش براسـاس مـدل دسـتکاري ترجمـۀ دوکـات (٢٠٠٧) انجـام شـده و از آنجـا که اين مدل بـراي متـون نوشـتاري پيشـنهاد شـده اسـت ، نگارنـدگان مـدل دوکـات را تغييـر داده و آن را براي ترجمۀ ديداريشنيداري تطبيق داده اند.
مدل اصلاح شدة دستکاري ايدئولوژيک در ترجمۀ ديداريشنيداري در مرحلـۀ اول ، هـدف از ايـن پـژوهش دسـتابي بـه تکنيک هـاي دسـتکاري در فيلم هـاي دوبله از انگليسـي بـه فارسـي اسـت کـه از صـدا و سـيماي جمهـوري اسـلامي ايـران پخـش شده است .
بحث و نتيجه گيري پــژوهش حاضــر بــه دســتکاري ايــدئولوژيک در فــيلم هــاي دوبله شــده از انگليســي بــه فارسـي پرداختـه و تفـاوت تکنيـک هـاي دسـتکاري بـه کاررفتـه در سـه بـازة زمـاني بعـد از انقلــاب اســلامي را مــورد بررســي قــرار داده اســت .
Manipulation in dubbing: The translation of English language film into Persian.