چکیده:
این مقاله شرحی است بر کلام امام محمدباقر علیه السلام به جابربن یزید جعفی، در باب اوصاف شیعیان. آن حضرت یکی دیگر از اوصاف شیعیان را جهاد با نفس با هدف غلبه بر تمایلات نفسانی بیان میکنند. هرچند دلخوش و راضی بودن به رضایت الهی و نگرانی از آنچه خدای متعال بد میداند، به ظاهر ساده است، اما تحصیل آن بسیار دشوار میباشد. اگر انسان خدای متعال را دوست داشته باشد، آرزو میکند که خدای متعال نیز او را دوست بدارد. مومن در نبرد با نفس، گاه برای جلب رضایت خدا و در راه محبت او با هوای نفس مخالفت کرده و خود را از انحراف جلوگیری میکند و البته گاهی هم ممکن است مغلوب نفس و خواستههای آن میشود. توصیه تربیتی امام باقر علیه السلام این است که اگر مومن در مبارزه با نفس خود مغلوب شد، نباید ناامید شود، بلکه باید امیدوار بود و همه نیرو و توان خود را به کار گیرد تا بر آن چیره گردد. جلب رضایت الهی در همه امور، راز بندگی و تقویت ایمان و نیل به کمال است.
This paper is a commentary on the advices of Imam Mohammad Bagher (PBUH) to Jabir b. Yazid al-Ju’fi, one of his noble companions, regarding the characteristics of the real Shiites. On this account, another characteristic of the Shiites is “Jihad with the soul” to overcome the desires of the soul. Although seeking Divine pleasure and avoiding divine prohibitions seem to be simple, it is very difficult to obtain. If one loves God, seeks to attract the love of God, too. In the struggle with the soul, the believer opposes desires to avoid deviation and obtain the love of God, though he may sometimes be defeated. In his advice, Imam Bagher (PBUH) said, if a believer is defeated in the struggle with the soul, he should not be disappointed, rather, he should do his best to win over his desires. Satisfaction with God in all matters is the secret behind servitude and strengthening faith and attaining perfection.
خلاصه ماشینی:
خدا از لغزش او میگذرد تا به خود آید و به توبه و ترس [از خدا] پناه آورد؛ پس به سبب افزایش ترس از خداوند، بصیرت و معرفتش افزون شود؛ چنانکه خداوند ميفرمايد: «إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ»؛ پرهيزگاران هرگاه خيالى شيطانى عارضشان شود ياد [خدا] كنند و آنگاه صاحب بصيرت شوند.
دنيا ميدان کُشتی با نفس شاید به همین مناسبت، حضرت به نکتهای تربیتی میپردازند و مؤمن را در این دنیا به کسی تشبیه میکنند که در حال کُشتیگرفتن است و میکوشد در میدان نبرد بر حریفش (نفس) غلبه کند.
انسان بیبندوبار با چشیدن مزة معصیت مشتاقانه در پي آن ميرود و برای مبارزه با نفس نميکوشد؛ ولي مؤمن همواره با نفسش مبارزه میکند و دوست دارد آن را شکست دهد؛ هرچند ممکن است گاه نيز مغلوب شود؛ «فَيَنْعَشُهُ اللهُ فَيَنْتَعِشُ».
مؤمن به دلیل ایمانش، از یاری خداوند متعال در میدان نبرد بهرهمند میشود و اگر شکست بخورد با کمک الهی برميخيزد و مبارزه را از سر میگیرد.
افزايش بصيرت و معرفت بر اثر خوف الهی خداوند متعال مؤمن را در صورت مغلوبشدن در مبارزه با نفس یاری میکند؛ توبة او را میپذیرد؛ و بر بصیرت و معرفتش میافزاید.
به فرمودة امام باقر( مؤمن در این میدان ممکن است زمین بخورد؛ اما با یاری الهی برمیخیزد و مبارزه را با جدیت بیشتر از سر میگیرد.
این ياري الهی به اين دلیل است که مؤمن بر تخلف و گناه اصرار ندارد؛ اما گاهی نفس بر او چیره میشود.