چکیده:
حجة الاسلام، ابوحامد، امام محمد غزّالی طوسی، یکی از بزرگترین مردان تصوف سدهی پنجم هجری (505- 450 ه. ق) است. مقالهی پیشرو در پی شناخت گزیدهای از اندیشههای جمعیتی غزالی درباب پدیدههای مهاجرت و یا به تعبیر خود وی "سفر" میباشد. وی اندیشههای خود را حدود نهصد سال پیش در کتاب "احیاء علومالدین" و همچنین کتاب کیمیای سعادت که فشردهی فارسی اثر فوق است، ارائه نمود. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است. در این زمینه، از اسناد و مدارک، منابع و آثار غزالی بهره گرفتهایم تا درزمینۀ موضوع مدنظر به جمعبندی برسیم. بنابر یافتههای تحقیق، او بسیاری از ابعاد پدیدهی مهاجرت را که دوران کنونی مطرح هستند را بررسی کرده است. وی مهاجرت را پدیدهای گروهی، اختیاری و غالبا کوتاهمدت دانسته که به دلایل مختلف نظیر اوضاع نامساعد اقتصادی و گرانی، در جهت کسب علوم مختلف دینی، اخلاق نفس و آیات خدای روی زمین، تفرج و تفنن، گریختن از بیماریهای مرگبار و آنچه دین را مشوش میکند؛ صورت میپذیرد. همچنین قائل به ارتباط تنگاتنگ میان مهاجرت و عمران و آبادنی میباشد و در نوشتههای خویش به روایتهای تاریخی و سیرهی ائمه معصومین و امامان استناد میکند که این امر ناشی از عقاید و روحیات مذهبی متفکر مسلمان میباشد.
Abu Hamed, Imam Mohammad Ghazali Tusi, is one of the greatest thinkers of the fifth century AH (505-450 AH). The preliminary paper seeks to recognize the excerpts from al-Ghazali's demographic thoughts about the phenomena of migration or, in his own words, "travel." He presented his thoughts about nine years ago in the book "Islamic Revival of Sciences" and also the book of Kimia Sa'adat, which is the Persian compression of the above effect. The research method is descriptive and analytical. In this regard, we have used Ghazali's documents, materials and works to sum up the subject matter. According to research findings, he examines many aspects of the phenomenon of migration that is currently being raised. He considered immigration to be a voluntary, often short-lived phenomenon, due to various reasons, such as unfavorable economic and expensive situations, for the acquisition of various religious sciences, the verses of God on earth, recreation, and escape from the deadly diseases and that -What is the religion of the Lord. He also believes in the close connection between immigration and civilization, and in his writings he refers to historical narratives and hadiths, which is due to the ideas and beliefs of this Muslim thinker.
خلاصه ماشینی:
با توجه هدف تحقيق ، تحقيق حاضر با کنکاش در نوشتارهاي غزالي درصدد پاسخگويي به اين پرسش اساسي است که آيا غزالي به عنوان متفکر مسلمان بزرگ در قرن پنجم هجري به توصيف و تبيين پديدة مهاجرت به عنوان يکي از پديده هاي مهم تغييرات جمعيتي يا مفاهيم نزديک بدان توجه نشان داده است يا خير؟ در صورت توجه بدين پديده ، چه ايده هاي را در اين باب مطرح نموده و چگونه آن را تبيين نموده است ؟ وي چه تعريفي از مهاجر و مهاجرت ارائه ميدهد؟ آيا وي انواع مختلفي براي مهاجرت قائل است ؟ از نظر وي، افراد به چه دلايلي دست به مهاجرت ميزنند؟ غزالي چه پيامدهايي را براي مهاجرت برميشمارد؟ ديدگاه هاي مطروحۀ غزالي چه تفاوت يا شباهت هايي با علم جمعيت شناختي امروزين در خود دارد؟ پيشينۀ تحقيق غزالي در نوشته هاي عميق و پرمغز خود، در باب موضوعات مختلفي سخن رانده که در دنياي امروز به دليل تخصصيشدن علوم ، به حوزه هاي مختلف علمي ارتباط پيدا ميکند.
از نظر بررسي جمعيت شناختي آثار غزالي بايد گفت يکي از بررسيهاي مفيد در اين زمينه کتاب درآمدي بر انديشه ها و نظريه هاي جمعيت شناسي در سال ١٣٨٧ چاپ کرده است .
علاوه بر اين مقالۀ «بررسي و تحليل مفهوم فرزندآوري از ديدگاه امام محمد غزالي» چاپ شده از انتظاري و اسدپور (١٣٩١) است که انديشه هاي غزالي را در باب پديدة باروري به عنوان يکي از وقايع اساسي تغيير و تحولات جمعيتي بررسي و تبيين نموده اند.