چکیده:
تفکر انتقادی بهمنزله یک مهارت اساسی برای تربیت عاقلانه انسان در جامعه اسلامی شناخته شده است. قرآن کریم بهعنوان منبعی جهت دعوت به تفکر برای همه انسانها حاوی مؤلفههای تفکر انتقادی است. هدف پژوهش حاضر ارائه مؤلفههای تفکر انتقادی باتوجهبه تربیت آیهای مستخرج از سوره مبارکه بقره است. روش پژوهش به شیوه توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. توصیفی به این دلیل که هدف پژوهشگر توصیف عینی، واقعی و منظم موضوع بوده است و ازسویدیگر تحلیلی، به این دلیل که هدف آن تبیین ویژگی تفکر انتفادی حاصل از بررسی آیات سوره مبارکه بقره بود. برای رسیدن به هدف پژوهش، آیات مرتبط بهصورت هدفمند از قرآن کریم انتخاب شده است، سپس ازطریق تحلیل کیفی، با استفاده از تحلیل محتوایی استقرایی ـ قیاسی به شیوه کدگذاری باز دادههای جمعآوریشده تجزیهوتحلیل شده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که تفکر انتقادی ازجمله موضوعاتی است که در آموزههای اسلام تصریح و در قرآن مؤلفههایی برای تفکر انتقادی ذکر شده است. درنهایت برای هریک از مؤلفهها مصادیقی از سوره مبارکه بقره استخراج شد. نتایج پژوهش به تبیین مؤلفههایی برای تفکر انتقادی انجامید که عبارتند از: قصهگویی، پرسشگری، داوری با معیار مشخص، تمثیل، استدلال، تحلیل انتقادی، پرهیز از تعصب و اغراض شخصی، عدالتورزی و حقیقتجویی.
Critical thinking is recognized as a basic skill in wise training of human beings in Islamic community. The Holy Quran, as a source of appreciating thinking for all human beings, contains the components of critical thinking. This research is aimed at identifying the components of critical thinking with reference to the training in a verse of the holy Surah of Al-Baqarah. This is a descriptive-analytical research. It is descriptive because the aim of the researcher is to describe the issue objectively, realistically and systematically. It is analytical in that it is intended to explain the nature of the critical thinking as a result of studying a special verse in Surah Al-Baqarah. Hence, the relevant verses were purposively selected from the Holy Quran. Then, using inductive-deductive content analysis in an open coding method, the collected data were analyzed through qualitative analysis. The findings of the research indicated that critical thinking is a special topic in the Islamic education and the Holy Qur'an contains its components. Finally, special examples were extracted from Surah Al-Baqarah for each of the identified components. The results of the study resulted in the identifications of the components of critical thinking including storytelling, questioning, judging with specific criteria, allegory, reasoning, critical analysis, avoiding personal bias and intentions, justice and truth-seeking.
خلاصه ماشینی:
ارائه مؤلفه هاي تفکر انتقادي باتوجه به تربيت آيه اي مستخرج از سوره مبارکه بقره فاطمه صحرائي پاريزي مريم برهمن دريافت مقاله : ١٣٩٨/٠٥/١٣ پذيرش نهايي: ١٣٩٩/٠٨/٢١ چکيده تفکر انتقادي به منزله يک مهارت اساسي براي تربيت عاقلانه انسان در جامعه اسلامي شناخته شده است .
باتوجه به اينکه تفکر انتقادي مورد توجه پژوهشگران و دانشمندان قرار گرفته در اين مقاله سعي شده است که مؤلفه هاي آن از آيات سوره مبارکه بقره استخراج شود.
پژوهش هايي که با نگاهي اسلامي به تفکر انتقادي پرداخته اند به جز دو مورد که يکي بر نظريات امام علي(ع ) مبتني است و ديگري منبع آن قرآن است که وجه تمايز آن با مقاله حاضر در اين است که مقاله حاضر باتوجه به تربيت آيه اي با نگاهي جزئينگر به آيات سوره بقره ، به استخراج نشانه هاي تربيت تفکر انتقادي پرداخته است .
بنابراين ، در مرحله نخست ، پژوهشگر دو کار اساسي انجام داده است : ابتدا مطالب مربوط به مؤلفه هاي تفکر انتقادي را جمع آوري و بعد تجزيه وتحليل کرده است و سپس برخي از آيات سوره بقره که داراي مصاديق تفکر انتقادي بودند براي مفهوم شناسي تربيت آيه اي احصا شده است .
محقق در اين مقاله سعي کرد با ديدي عميق و همه جانبه به بررسي تربيت آيه اي که تربيتي منسجم هماهنگ و نظام مند است ، در آيات سوره بقره به جستجو بپردازد و نه مؤلفه را استخراج کند که نشان ميدهد قرآن نيز بر تفکر انتقادي تأکيد دارد و تفکر انتقادي موضوعي نيست که قرآن و سنت اسلامي با آن بيگانه باشد.