چکیده:
حاج میرزا معصوم خاوری کوزه کنانی (کاشانی) شاعر و عالم دینی قرن سیزدهم هجری و از سخنوران، دوره بازگشت ادبی است. آثار منظوم نفیس خطی خاوری سیزده هزار و سیصد و چهل و هفت بیت است که به شیوه شاعران عصر بازگشت سروده شده است که نشان میدهد، خاوری شاعرانی چون ابوالعلاء گنجوی، فلکی شروانی، خاقانی، جامی، نظامی و محتشم کاشانی را در سرودن اشعار در نظر داشته است و به نوعی احیا کننده شیوه آنان است. سوال پیش روی مقاله این است که با توجه به تصحیح انتقادی دیوان و کاوش مختصات زبانی و سبکی شعر او بایست نسبت شعری خاوری را با کدام دوره ادب فارسی (خراسانی یاعراقی) در عصر بازگشت بررسی کرد؟ در این مقاله نشان داده ایم که جغرافیای محل زندگی شاعر در آذربایجان و کاشان تاثیری شگرف بر زبان و بیان شاعر داشته است و کلام شاعر متاثر از محیط و اوضاع محل زندگی اوست. استنباط کلی ما این است که خاوری با توجه به شخصیت مذهبیی که دارد از شعر و ادب به عنوان ابزار انتقال مفاهیم مورد علاقه و تاکید خویش بهره گرفته است.
Haj Mirza Ma’sum Khavari Kozekanani Kashan is the poet and religious scholar of the thirteenth century (AH) and a Scholar of the return period of literature. The poetic works of the poet are thirteen thousand three hundred and forty-seven verses written in the style of the return era poets, showing that the poets of the era, such as Abul-Ali Ganjavi, falaki Sharavani, Khaqani, Jami, Nizami, and Mohtasham Kashani, were considered and revived in the works. The question that arises is that in view of the critical correction of the Divan and the study of the linguistic and stylistic coordinates of his poetry, what period of Persian poetry (Khorasani or Iraqi) should he be examined in? In this article, we have tried to show that the geographical location of the poet and his place of residence in Azerbaijan and Kashan has had a profound effect on the poet's language and expression and that the poet's words are influenced by the atmosphere of his place of residence. Our general understanding is that the Khavari, a religious personality, has used poetry and literature in general as a means of conveying his desired concepts and thoughts.
خلاصه ماشینی:
سوال پیش روی مقاله این اسـت کـه بـا توجـه بـه تصـحیح انتقـادی دیـوان و کـاوش مختصات زبانی و سبکی شعر او بایست نسبت شعری خاوری را با کـدام دورة ادب فارسـی (خراسانی یاعراقی) در عصر بازگشت بررسی کرد؟ در این مقاله نشان داده ایم که جغرافیای محل زنـدگی شـاعر در آذربایجـان و کاشـان تاثیری شگرف بر زبان و بیان شاعر داشته است و کلام شاعر متاثر از محیط و اوضاع محـل زندگی اوست .
٥- حسن عاطفی، فر جوانی گرفت طفل رضیع بهار، مجله حافظ ، نیمه دوم اسفند ١٣٨٤، شماره ٢٦، ص ١٦-١٧ ٧- احمد نیکوهمت ، خاندان خـاوری، مجلـه وحیـد، نیمـه دوم شـهریور و نیمـه اول مهـر ١٣٥٧، شماره ٢٤٠و ٢٤١، ص ٧٥-٨٠ معرفی نسخه های خطی دیوان (مجموعه )خاوری کوزه کنانی : الف ) نسخه آستان قدس رضوی که بـه شـماره ١٠٣٦٩ ثبـت شـده اسـت و در تـاریخ مرداد ١٣٦٩ خریداری شده است ،که مشتمل بر آثار منظوم خاوری و به شرح زیر میباشد: مثنوی تحفه الحرمین - مثنوی احسـن القصـص (یوسـف و زلیخـا) - مثنـوی نصـیحه النظام -حکایات (مانند بوستان ) ٥- قصاید و غزلیات و قطعات - ترکیـب بنـد عاشـورایی و ترکیب بند در صفت دار الخلافه و سطوت سپاهی -مراثی -رباعیات – هجا.
این مجموعه خطی که در کاشان میباشد و ابتدا متعلق بـه کتابخانـه دکتـر بهنیـا١بـود و آقـای افشین عاطفی آن را برای کتابخانه کاشان شناسی خریداری کردند و ایـن مجموعـه خطـی سند معتبر و ارزشمند دیگری برای اثبات کتاب احسن القصص به نام خاوری کوزه کنانی است و از سرمایه های مهم ادبی است که کمک شایانی برای نگارنده در تصحیح دیوان بود.