چکیده:
تاریخ نگاری در آیی نهای بابی و بهائی برخلاف تاریخ نگاری در بسیاری از فرهنگها و جوامع،
سابقه ای به درازای پیدایش آن دارد. تاریخ نگاران بابی و بهائی در طول دوران شکل گیری و تطور
این آیینها، به تناسب تغییرات در رهبری آن، تغییراتی نیز در تاریخ خود پدید آورد هاند. لذا
توجه به کشمکشها و اختلافات داخلی و نیز تغییرات راهبردی در دورۀ زمامداری هریک از
رهبران، برای بازشناسی چگونگی تاریخ نگاری در آن عصر، از نکات بسیار مهم و اساسی
است. همچنین تاریخ نگاری در آیین های بابی و بهائی از آف تهایی چون نگاه مومنانه
در پذیرش حوادث دورازذهن، اتکا به سخنان رهبران ب همثابه امری قدسی و قرار دادن آن در
مقابل حوادث واقعی ثب تشده توسط دیگر مورخان، دور نمانده است. این مقاله ضمن
واکاوی جابه جایی رهبری در آیین باب و بهاءالله و دست به دست شدن قدرت اجتماعی
در بین اخلاف آنان، به تاثیرگذاری این پدیده در تاریخ نگاری بابی و بهائی پرداخته و برخی
چالش ها در مطالعۀ کتب تاریخی نگاشته شده توسط باورمندان به این آیین را با بیان نمونه ها و
مستندات معرفی کرده است.
تمتاز کتابة التأریخ لدی البابیة والبهائیة عن کتابة التأریخ لدی الکثیرمن الثقافات والجماعات
کونها تمتاز بماض یتسق مع فترة انبثاقهما المدیدة.لقد قام کتاب التواریخ الباب یین والبهائ یین
طیلة فترات تشکیل هاتین العقیدتین وتطورهما بایجاد تغ ییرات فی کتابة تأریخهما تتناسب ایضا
مع التغ ییرات التی طرأت فی زعاماتهما. لذلک فالتنبه للنزاعات والخلافات الداخلیة والتغ ییرات
الستراتیجیة فی فترات کل من تلک الزعامات یعد من الامور المهمة لمعرفة کیفیة کتابة التأریخ
فی کل فترة لتلک الزعامات، وهی ملاحظات اساسیة ومهمة جدا ینبغی التنبه لها.
کذلک فان مثل هکذا کتابات للتاریخ فی العقیدة البابیة والبهائیة لم تنجو من آفا ت الرؤیة
الایمانیة فی القبول بالاحداث البعیدة عن التصور، وکذلک لا یستبعد التسلیم باقوال زعماء هاتین
العقیدتین باعتبارها اقوال مقدسةووضعها فی مقابل الاحداث الواقعیة المثبتة من قبل المؤرخین
الآخرین. وهذه المقالة التی تعنی بتحلیل التغ ییرات فی الزعامات لدی عقیدة الباب وبهاءالله
والمناوبة فی تسلم السلطة الاجتماعیة من قبل أخلاف الباب وبهاءالله، و تناولت تأثیرات هذه
الظاهرة فی کتابة التاریخ لدی البابیة والبهائیة وکشفت عن بعض الثغرات والتحدیات من خلال
دراسة الکتب التاریخیة المدونة من قبل المؤمنین بهذه العقیدة من خلال طرح النماذج والوثائق .
Historiography in Babi and Baha’i Faiths, unlike the historiographies in many other cultures
and societies, has a long story, equal to the Babi – Bahai history! The Babi - Baha’i
historians have made changes in their histories during the period of the formation and
evolution of these faiths, according to the changes in their leadership. Therefore, paying
attention to internal conflicts and disputes, as well as strategic changes in the reign of
each leader, is very important and fundamental to recognize the historiography in that
era. Also Babi - Baha’i historiography is not immune from plagues such as a pious view
of accepting far-fetched events, relying on the words of leaders as sacred ones contrasting
with real events recorded by other historians.
This article, while analyzing the changes of leadership in the Babi and Baha’i Faiths,
and the shift of social power among their descendants, examines the impact of this phenomenon
on the Babi and Baha’i historiography, and presents some of the challenges
in studying historical books written by the Baha’i believers by providing examples and
documents.
خلاصه ماشینی:
بیتوجهی به ادعاهای متفاوت باب و تغییر و تبدل آن در طول ایام حیاتش از سوی تاریخنگاران بابی و بهائی امکانپذیر نبوده است؛ لذا آنان کوشیدهاند قرائتی از تاریخ ارائه کنند که با تمامی این ادعاها سازگار باشد: «اول در شیراز نزد معدودی از جواهر وجود اظهار بابیت فرمود و ایشان را به کتمان اسم امر نمود و پس از چندی که در نفوس استعداد قول بیشتر حاصل گردید مدعی مقام ذکریت گشت و بالأخره در ماکو پرده از روی کار برداشت و ندای قائمیت و ربوبیت و شارعیت خویش را به اسماع اهل عالم رسانید» (گلپایگانی، کشفالغطاء، ص 342) و وجود ادعای بابیت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در آثار باب را به ضعف ایمان مردم نسبت دادند (مازندرانی، ظهورالحق، ج 2، ص 35).
بهعنوان نمونههایی از این تاریخنگاریها میتوان به کتبی چند اشاره کرد، ازجمله: ناسخ التواریخ نوشته میرزامحمدتقی خان کاشانی ملقب به لسان الملک و متخلص به سپهر؛ روضة الصفای ناصری تألیف محمدبنخاوندشاه ابنمحمود؛ مذاهب و فلسفه در آسیای وسطی نوشته گوبینوی فرانسوی که باعث معرفی آیین بابی به جهانیان شد؛ کتاب ایران و مسأله ایرانی نوشته لرد کرزن؛ کتاب سیدعلیمحمد معروف به باب نوشته نیکلای فرانسوی و آثار و کتب پروفسور ادوارد گرنویل براون که به اعتراف مبلغ بنام بهائی ایادی امرالله جناب بالیوزی در ثبت و حفظ و انتشار آثار بابی و بعضاً بهائی، نقشی بیبدیل داشته و بهائیان عمیقاً باید از او سپاسگزاری نمایند (محمدحسینی، حضرت باب، ص 68).