چکیده:
کنش در متون عرفانی تحت تأثیر عواملی رخ میدهد که فضای مناسبی برای بیان عرفانی فراهم میآورد. این عوامل میتوانند درنتیجه فرآیندهای القایی، تجویزی، رخدادی و یا زاده و زاینده نظامهای تنشی و شوشی باشند. سرچشمه این عوامل به تقابلهای دوگانه بازمیگردد که نظام تفکر انسان بر آن استوار شده است و بحث پیرامون آن از زمان ارسطو آغاز و در مطالعات ساختارگرایانه و نشانهشناسانۀ کسانی چون سوسور، فروید، پیرس، موریس، گرماس و... در قرن بیستم ادامه پیدا کرده است. بر پایه همین تقابلها در رویکردی از علوم نشانه- معناشناسی میتوان به سازوکارهای تولید معنا در نظام گفتمانی با ابعاد مختلف حسی- ادراکی، شناختی و زیباییشناختی اثر پرداخت. در این مقاله با بررسی «نظامهای گفتمانیِ» داستان «پیرِ چنگی» بهمثابۀ نمونهای از داستانهای منظوم مثنویمعنوی مولانا، جایگاه نظام کنشی، شوشی، تنشی و بُوشی در آن مشخص و گذر شخصیت اصلی «پیرِ چنگی» از حالت نابسامان اولیه به حالت بسامان پایان داستان بیان شده است. نتیجه تحلیل، بیانگر نقش پررنگِ نظام شوشی در جهشِ اصلی داستان است؛ چنانکه در پی یک «لحظه- بارقه»، پیرِ چنگی شخصیتی به باور رسیده مییابد. جذابیت این داستان برای خوانش مکرر، همانگونه که خود مولانا در آخر داستان اشاره میکند، وامدار حضور سوژه بُوشی است.
Action in mystical texts occurs under the influence of factors that provide a suitable space for mystical expression. These factors can be the result of inductive, prescriptive, incidental processes or the offspring of tension and state systems. The origin of these factors goes back to the binary oppositions on which the human system of thought is based, and the discussion about it dates back to the time of Aristotle and has continued in the 20th century in the structuralist and semiotic studies of scholars such as Saussure, Freud, Pierce, Morris, Greimas, etc. Therefore, it is based on these oppositions that in a semantic-semiotics approach, we can study the mechanisms of meaning production in discourse systems with different sensory-perceptual, cognitive and aesthetic dimensions. In the present paper, the author examines the discourse systems of the story “Pirchangi” as an example of poetic stories of Masnavi-i Ma’navi by Jalal al-Din Muhammad Balkhi (Rumi), in order to clarify the position of action, tension, existence and state systems in it and to show the transition of the main character from the initial disorder to the organized state at the end of the story. The result of the analysis indicates the prominent role of the state system in the main leap of the story in which the character moves into a state of belief through an “epiphany”. The attractiveness of this story for repeated reading, as Rumi himself points out at the end of the story, owes to the presence of the existential subject.
خلاصه ماشینی:
در ايـن مقاله ، داستان «پيرِ چنگي» بـه عنوان نمونـه اي از داسـتان هاي مثنويمعنـوي براسـاس نظريـه «نظام گفتمان » بررسي و سعي ميشـود خوانشـي جديـد از آن ارائـه و از گـذر آن بـه ايـن پرسش ها پاسخ داده شود: ١- نظام گفتماني چگونه زمينه را براي عرفاني کردن اثر فراهم ميکند؟ ٢- توليـد معنـا در بافـت گفتمـاني چگونـه بـا وضـعيت احساسـي و عـاطفي پيونـد ميخورد؟ ٣- جذابيت روايي در بافت گفتمان اين منظومه بيشـتر در کـدام نظـام (کنشـي، شوشـي و تنشي) مجال بروز پيدا ميکند؟ ٢.
1- Greimas «الگوي زايشي او [گرماس ] که از مطالعات ولاديمير پراپ سرچشمه ميگيرد، الگوي ديناميک اسـت کـه چگـونگي تجديد معنا در داستان را نشان ميدهد و بر همين اساس است که گرماس موفق به بنيان گذاري نظـام گفتمـاني روايـي يا به عبارتي نشانه - معناشناسي استاندارد ميشود، اما اين گرماس همان گرماس معناشناسي ساختاري نيسـت ؛ چراکـه مطالعه زبان شناختي و علمي متن با تفکيک و طبقه بندي مجـدد، جـاي خـود را بـه مطالعـه گفتمـان داسـتان و روايـت ميدهد که معنا را نه به طور منفک و منقطع ، بلکه در کليت متن و در چـارچوب فرآينـد هم نشـين و بـه شـيوه زايشـي بررسي ميکند.
2- Fontanill 3- Tarasti جدول (١): تحليل ها و مقالات درباره داستان «پير چنگي » (رجوع شود به تصویر صفحه ) در مطالعات گذشته که به بخشي از آن در جدول (١) اشاره شد، داستان «پيـرِ چنگـي» از زاويه ديدهاي گوناگوني بررسي شده که به نوعي هر کدام نمايانگر قسمتي از جنبه هـا و زيباييهاي اين داسـتان اسـت ، امـا همان گونـه کـه اشـاره کـرديم تحليلـي از منظـر «نظـام گفتماني» صورت نگرفته است .