چکیده:
به دلیل فقدان نسخههای خطّی معتبر از دیوان برخی شاعران، سفینهها و جنگهای شعری ازجمله مهمترین متونی هستند که میتوان از آنها، در جهت تصحیح و بازتصحیح دیوانها، استفاده کرد. هرچه قدمت این سفینهها بیشتر باشد، معمولاً ضبطهای صحیحتر و اصیلتری دارند. مجموعهی لطایف و سفینهی ظرایف، تألیف سیف جام هروی، یکی از مهمترین سفینههایی است که در پایان قرن هشتم و ابتدای قرن نهم هجری، در شبهقارّه نوشته شده است. با اینکه موضوع اصلی این اثر بلاغت است، جامع سفینه، اشعار فراوانی را از شاعران کمنام و مشهور، در آن گرد آورده است که میتوان از آن در جهت پیشبرد مطالعات ادبی بهره برد؛ ازجمله مهمترین کاربردهای این سفینه، یکی این است که میتوان از آن برای بازیابی و بازتصحیح اشعار برخی شاعران استفاده کرد. در این پژوهش، با تکیه بر مجموعهی لطایف، 42 بیت نویافته از شاعرانی که دیوان آنها به چاپ رسیده، ارائه شده است؛ این شاعران عبارتند از: امیرمعزّی، نظامی گنجوی، ظهیر فاریابی، شمس طبسی، ناصر بجه شیرازی، نزاری قهستانی، حسن کاشی، ابنیمین، عبید زاکانی و جهانملک خاتون. همچنین در این مقاله، با تکیه بر مجموعهی لطایف، برخی ضبطهای ناصحیح موجود در دیوان چند شاعر تصحیح شده است، تا بر اهمّیّت این سفینه از این جهت نیز تأکید شده باشد. واژههای کلیدی:
Abstract Due to the absence of authentic manuscripts of the diwans of some poets, anthologies and collections of poems can be important sources for the correction and re-correction of such diwans. More ancient anthologies typically consist of more genuine and trustworthy records. "Majmue-ye-Lataef-va-Safine-ye-Zaraef" compiled by "Seif-e-Jam-e-Heravai" is one of the most significant anthologies remained from the late eighth and early ninth century AH written in the Indian subcontinent. Although the main focus of this anthology is on rhetorical aspect, "Seif-e-Jam-e-Heravai" has gathered numerous poems from famous and even less known poets; these collected poems can be used to advance and improve literary studies. One of the key usages of this anthology is in retrieval and re-correction of poems of older poets. In this study, performed on Seif-e-Jam-e-Heravai" anthology, 39 newly-found verses from the poets whose poems have already been published are presented. The poets are chronologically as follows: Amir-Moezzi, Nezami-ye-Ganjavi, Zahir-e-Faryabi, Shams-e-Tabasi, Homam-e-Tabrizi, Naser-Beje-ye-Shirazi, Nazaari-ye-Ghohestani, Hasan-e-Kashi, Ebn-e-Yamin, and Obeid-e- Zakani. Additionally, this work presents the corrections of several manuscripts existing in the diwans of several poets; such corrections have been carried out based on the poems found in Majmue-ye-Lataef-va-Safine-ye-Zaraef, emphasizing the importance of such anthologies in the field of manuscript correction. Key Words:
خلاصه ماشینی:
ابيات نويافته ي شاعران در مجموعه ي لطايف و سفينه ي ظرايف و اشاره اي به اهميت اين اثر اميد شاه مرادي محمدجعفر ياحقي دانشگاه فردوسي مشهد عارف نوشاهي کالج دولتي گوردون ، راولپندي، پاکستان چکيده به دليل فقدان نسخه هاي خطي معتبر از ديوان برخي شاعران ، سفينه ها و جنگ هاي شعري ازجمله مهم ترين متوني هستند که ميتوان از آن ها، در جهت تصحيح و بازتصحيح ديوان ها، استفاده کرد.
در اين پژوهش ، با تکيه بر مجموعه ي لطايف ، ٤٢ بيت نويافته از شاعراني که ديوان آن ها به چاپ رسيده ، ارائه شده است ؛ اين شاعران عبارتند از: اميرمعزي، نظامي گنجوي، ظهير فاريابي، شمس طبسي، ناصر بجه شيرازي، نزاري قهستاني، حسن کاشي، ابن يمين ، عبيد زاکاني و جهان ملک خاتون .
- همچنين ، در ذيل ترجيع بندي از معزي با مطلع : عاشق شدم به آن بت عيار چون کنم صعب است کار چارة اين کار چون کنم (همان :٧٥٠) در برگ (٢٤٩ پ ) مجموعه ي لطايف ، بعد از بيت ١٧٢٣٣ ديوان ، اين بيت آمده که از چاپ هاي ديوان افتاده است : اي کبک خوش خرام پريده ز دست من دل چون کبوتري ز بر من پريده گير - نظامي گنجوي از نظامي گنجوي، شاعر مشهور سده ي ششم ، علاوه بر خمسه که شهرت فراواني دارد، اشعاري در قالب قصيده و غزل نيز باقي مانده که سه چاپ از آن موجود است : نخست ، چاپي است که حسن وحيددستگردي در آن ، با استفاده از هشت نسخه ، قصايد و غزليات نظامي را جمع آوري و تصحيح کرده است (رک .