چکیده:
ابوحاتم سجستانی (م255ق)، یکی از دانشمندان مسلمان ایرانی و از پیشوایان لغت در قرن سوم هجری است که نقش بسزایی در پیشبرد علوم قرآنی داشت. بیشترین تخصص وی در علوم قرآنی، قرائت بود که در آن اختیار تام داشت. در این پژوهش سعی شده است با روش توصیفی -تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که او چگونه و با چه دلایلی از مؤلفههای تفسیر لغوی برای اختیار و انتخاب قرائت برتر بهره برده است؟ بررسی دقیق این موضوع به ما کمک میکند تا هم دلیل اختیار یک قرائت تبیین شود و هم بتوان با دیگر قاریان و راویان علم قرائت، آراء و اندیشههای او را مورد مقایسه و تطبیق قرار داد. نتیجۀ به دست آمده نشان میدهد که مجاهدتهای قرآنی سجستانی در چهار بخش آواشناسی، ریشهشناسی، اعراب و معناشناسی صورت گرفته استو روش او در این علم بیشتر به لغت و بیان معانی مفردات، اهتمام به مسائل نحوی و صرفی، اسلوب بیان و عنایت خاص به اعراب قرآن متمرکز بود و برای هریک از نظرات خود، حجت و دلیل علمی ارائه کرده است که در برخی موارد با نظر دیگر قاریان و مفسران همسو و گاه مخالف آن است.
Among the most prominent Iranian Muslim figures and philologers in the third century was Abu Hatam Al-Sajistani (d. 255/876). He played an important role in promoting Qur’anic sciences. His professional skill in Qur’anic sciences was “variant readings” (qira’at), in which he had complete authority. Based on a descriptive-analytical method, in this research, the attempt has been made to answer the question “how and for what reasons did he use the components of lexical interpretation to choose the best reading?” A careful attention of this subject helps us to explain the reason for the authority of a reading and also to compare his views and thoughts with other readers and narrators of the science of reading. Findings show that Sajistani’s Qur’anic struggles were carried out in four sections of pronunciation, phonology, etymology, and semantics. His method mostly focused on words, explaining the meanings of words, attention to conjugational and syntactic issues, expression style, as well as special concern to the pronunciation of the Qur’an. For each of his views, he provided a scientific argument that in some cases was in line with the views of other readers and commentators and sometimes opposed it.
خلاصه ماشینی:
کاربست تفسير لغوي در آثار ابوحاتم سجستاني با محوريت علم قرائات علي اکبر محمدي ١، زهرا محمدي ٢، احمد لامعي گيو 3 (تاريخ دريافت مقاله : ٩٩/٢/١١ - تاريخ پذيرش مقاله : ٩٩/٦/٣٠) چکيده ابوحاتم سجستاني (م ٢٥٥ق )، يکي از دانشمندان مسلمان ايراني و از پيشوايان لغت در قرن سوم هجري است که نقش بسزايي در پيشبرد علوم قرآني داشت .
نتيجۀ به دست آمده نشان ميدهد که مجاهدت هاي قرآني سجستاني در چهار بخش آواشناسي ، ريشه شناسي ، اعراب و معناشناسي صورت گرفته استو روش او در اين علم بيشتر به لغت و بيان معاني مفردات ، اهتمام به مسائل نحوي و صرفي، اسلوب بيان و عنايت خاص به اعراب قرآن متمرکز بود و براي هريک از نظرات خود، حجت و دليل علمي ارائه کرده است که در برخي موارد با نظر ديگر قاريان و مفسران همسو و گاه مخالف آن است .
نگارش کتاب قرائت و اختيارات سجستاني نشان دهندٔە تخصص خاص او در علم قرائت بود که متأسفانه اکنون مفقود است ، ولي برخي آراء او به صورت پراکنده در منابع ديگر قابل احصاء و بررسي است ؛ چرا که سجستاني نقش بزرگي در حفظ قرائت صحيح تر داشته و بسياري از دانشمندان اين علم ، همواره آراء و نظريات او را مورد استناد قرار داده اند که به برخي از آنها اشاره خواهد شد.
٤. بحث و بررسي از آنجا که ميان علم لغت و قرائت رابطه اي تنگاتنگ وجود دارد، در اين مقاله ابتدا توضيحي مختصر دربارٔە علم قرائت آورده شده است و سپس مهمترين مؤلفه هاي تفسير لغوي ارائه و در ادامه نمونه هايي از آراء ابوحاتم بر اساس اين اصول مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است .