چکیده:
این مقاله بر مبنای مفهوم فضا، که به لحاظ اجتماعی با مفهوم قدرت ارتباط برقرار می کند، تدوین شده است. طراحی و برنامه ریزی فضاهای شهری، از جمله تفکیک های فضایی، در جهت کنترل و ادارۀ فضاهای عمومی صورت می گیرد که در کشور ما هدف از این کنترل، حفظ و بازنمایی هویت ایرانی و اسلامی شهرها و شهروندان است. برای پاسخ به این مسئله که استراتژیهای فضایی بر اساس جنسیت- همچون ایجاد فضاهای تکجنسیتی اوقات فراغتی- چه جایگاهی در برساخت هویت شهروندان دارد، ناگزیر از توجه به تنوع مخاطبان فضاهای شهری هستیم. این پژوهش به روش مردمنگاری انجام شده و در آن از فنون مشاهده و مصاحبه بهره گرفته شده است. نمونۀ مورد مطالعه 15 نفر از مراجعه کنندگان بوستان نرگس هستند که در ردۀ سنی 15 تا 20 سال قرار دارند؛ هدف مقاله بررسی نقش و جایگاه بوستان های زنان در زندگی روزمره و هویت دختران است؛ در این مقاله این بوستانها به عنوان بخشی از فضای شهری و در ارتباط با کلیت فضای اجتماعی در نظر گرفته است. با استفاده از تحلیل مصاحبه ها، زندگی روزمرۀ دختران در فضاهای خصوصی و عمومی، نگرش آنها درباره مفهوم جنسیت، و کنش آنها بر اساس این مفهوم بررسی شد. عاملیت دختران در زمینۀ انتظام فضایی در سه گروه پذیرنده، سرکش یا مقاومت کننده و منتقد بازشناسی شد. نتایج تحقیق نشان میدهد که در طراحی فضاهای شهری جنسیتی به مدیریت تفاوت های اجتماعی و توجه به همۀ گروه های سنی، اجتماعی و فرهنگی نیاز وجود دارد.
This paper is based on the interrelated concepts of space and power. Gender segregation of urban spaces is designed to control and manage public spaces that aim to represent Iranian and Islamic identities of cities and citizens. The question of this research is that how spatial segregation strategies affect construction of citizens' identity. The social spaces theory of Lefebvre and the power/resistance of Foucault have been chosen as the theoretical framework of the research. It is an ethnographic research and field data has been gathered by observation and in-depth interviews. We interviewed 10 girls aged 15 to 20 years who were regular users of Narges Park. In these interviews, we considered the park as a part of everyday life spaces of the girls. In the analysis, everyday lifestyle of girls in public and private spaces, their attitudes towards the concept of gender, and their gender-based actions are described. The role of girls in spatial discipline is recognized and categorized in three groups of accepting, rebellious, and critical. The results show that there is a need for social differences management and an inclusive approach to all age, social and cultural groups in designing gendered urban spaces.