چکیده:
از جمله مسائل مهم در فرایند انقلاب فرهنگی و اسلامیسازی دانشگاهها،بازشناسی میراث علمی مسلمانان بخصوص تاریخ علوم تجربی و طبیعی و روش تحقیق و آزمایش در آن است.این کار دو نتیجهی مهم را دربر دارد:یکی آنکه عقدههای حقارت افرادی از جامعهی اسلامی را که فکر میکنند شرق جز یک مقدار فعالیتهای احساساتی چیز دیگری ندارد حل میکند و دیگر اینکه نشان میدهد که نه تنها میان علم و دین تضاد و مبارزهای وجود ندارد، بلکه هر دو مکمل یکدیگرند.ازاینرو،هدف این مقاله این است که ضمن نشان دادن ضرورت تفکر،تدبر و ارزش آنها در اسلام،علت انگیزش خیزش اسلامی در تحصیل علوم، ویژگیهای فرهنگ اسلامی و نقش مسلمانان را در توسعهی علوم طبیعی و تجربی در عصر شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی(قرون سوم و چهارم هـ.ق)و سهم آن در تمدن جهانی با نظر به خلاصه نظرات بعضی از مورخان بزرگ تاریخ علم در اسلام و بخصوص نظرات تخصص دانشمندان اسلامشناس آلمانی مانند خانم دکتر زیگرید هونکه را توضیح دهد.
After the victory of the Islamic Revolution in Iran and the subsequent
Cultural Revolution at the universities, one of the most important issues is
to recognize the scientific heritage of Muslims, particularly the history of
experimental and physical sciences together with their research
methodology. Such a study helps one have a proper access to the
ideological and scientific traditions and historical trends of the times. This
has two important results: First, it removes the inferiority complexes of
those individuals in the Islamic society who think there is nothing in the
East except emotional and sentimental reaction. Second, it shows that not
only there is no contradiction between science and religion, but they are
in harmony with each and if fact, complete each other. Thus, on the one
hand, the aim of this article is to show the necessity and value of thinking,
contemplation and learning in Islam. On the other hand, it explains the
role of Muslims in developing experimental and physical sciences in the
heyday of the Islamic civilization (37 and 4" centuries AH). This study
Jocuses on the contribution of Islamic scientists fo world civilization
regarding with emphasis on the viewpoints of some notable historians in
the field of science in Islam, particularly, those of the German
Islamologist Dr. Sigrid Honcke.
خلاصه ماشینی:
هدف اصلی این مقاله ضمن نشان دادن لزوم تفکر،تدبر،تعقل و تعلم و ارزش آنها در اسلام (آنهم به اختصار)این است که خلاصهی بعضی از نظرات مورخان علم و تحقیقات و بررسیهای خانم دکتر زیگرید هونکه2-اسلامشناس آلمانی-را دربارهی پیشرفت سریع علوم طبیعی و تجربی در اسلام و اختلاف اندیشههای یونانی و اسلامی در روش تحقیق در علوم تجربی و همچنین خلاصهی از تاریخ علوم طبیعی و تجربی را در اسلام نشان دهد.
دلیلی که اصالت تمدن اسلامی را اثبات میکند،این است که آنها در روش تحقیقات علمی پیشرفت کردند و با مشاهده و آزمایش تجربی به ثبت نتایج آن پرداختند و با بینش علمی خود،در تغییر جهت معرفت از تجریدگرایی به تکاپوگرایی علمی توأم با تفکر در تعمیمهای فلسفی،اساسیترین نقش را به عهده داشتند و توانستند با الهام از آیات قرآن دربارهی علم و شناخت واقعیات،این جهان هستی و نوع انسانی را درک کرده و بشناسند.
پیش از آنکه به مسألهی اصلی مقاله؛یعنی«سهم علوم اسلامی در تمدن جهانی»از نظر زیگرید هونکه بپردازیم،لازم به ذکر است که تحقیقات مربوط به تاریخ علم در اسلام و هم چنین زندگینامهی پربار دانشمندان اسلامی،دو نتیجهی مهم را دربر دارد:یکی آنکه عقدههای حقارت مسلمانانی را که گمان میکنند مشرقزمین چیزی جز یک مقدار فعالیتهای احساساتی به بشریت ارائه نداده حل میکند؛چون مسلمانان بخاطر اهتمام شدیدی که به رویکرد علمی در ارتباط انسان و جهان و جامعه و خود میدهند،بسیار جدی در حرکت علمی شرکت کردهاند.
یکی از نکات مهم در فرهنگ اسلامی-که مورد توجه بعضی از محققین بوده است-این است که چون مسلمانان میبایست فرایض دینی خود را به صورت کامل انجام دهند،ضرورتا برای تعیین اوقات شرعی و رعایت بهداشت و مراقبت از بیماران،به دنبال توسعهی علم و دانش رفتند.