چکیده:
گسترش فنّاوریهای مدرن، موجب تغییر در سبک مطالعه، علمآموزی و پژوهش شده است. در این دگرگونیها عرصه حدیث هم از زاویه کمیّت و چگونگی، تغییراتی را پذیرفته است. تولید نرمافزارهای حدیثی، ثمرات متعدّدی چون آسانی پژوهش نسبت به وضعیت صدور حدیث، یافتن اصل حدیث، شناخت احادیث مختلف و ... را به دنبال داشت. در برابر، اعتماد به نرمافزارها سبب بروز اشکالاتی همچون فراموشی نیاز به بررسی نسخهها، اضطراب برخی از متون به دلیل نارساییهای حروفچینی و ... شده است. از این رو ضرورت دارد که دانشیان حدیث نسبت به آسیبهای بهرهگیری از نرمافزارها دقّت داشته و این گسترش ماشینی را در راستای ارتقای شیوه عالمان در عرضه و دریافت حدیث به کار گیرند. این نگاشته میخواهد برخی از آسیبهای بهرهگیری از نرمافزار ارزشمند جامع الاحادیث را در عرصه پژوهشهای حدیثی معرّفی کند.
خلاصه ماشینی:
با مراجعه به کتاب چاپی «عقاب الاعمال» ترجمه مرحوم غفاری، مشاهده میشود که در صفحه 498 متن عربی و ترجمه حدیث مورد نظر وجود دارد؛ یعنی افتادگی حدیث به دلیل اشکال در نرمافزار است.
به عنوان مثال، اگر روایت «اَما تَرَضى' اَن تَكونَ مِنّی بِمَنزِلَةِ هارونَ مِن موسى' حینَ خَلَّفَهُ فی قَومِهِ؟» مشابهیابی شود، کتاب «شرح الاخبار فی فضائل الائمّة الاطهار علیهمالسّلام» که جزو منابع این حدیث است (ج1، ص97 و ج2، ص195 و210 و300) یافت نمیشود.
حال اگر از درون متن یکی از این سه کتاب، بخشی از عبارت در بخش جستوجو کپی شده و سپس جستوجو شود، عبارت مورد نظر در همان سه کتاب یافت میشود.
توضیح شیخ صدوق در نرمافزار جامع الاحادیث، قسمت کتاب «بحار الانوار» جزو حدیث شمرده شده و با قلم حدیث، آمده است.
نمونه دیگری در نرمافزار، چنین است: ص، قصص الأنبياء عليهم السلام بِالْإِسْنَادِ إِلَى الصَّدُوقِ عَنِ ابْنِ الْمُتَوَكِّلِ عَنِ الْحِمْيَرِيِّ عَنِ ابْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ عَنْهُ ع مِثْلَهُ مَعَ اخْتِصَارٍ بيان قوله يفسخ الفسخ بالسين المهملة و الخاء المعجمة الطرح و النقض و التفريق و بالشين المعجمة و الحاء المهملة تفريج ما بين الرجلين و يقال فشح عنه أي عدل و بالشين المعجمة و الجيم أيضا معناه قريب مما ذكر و يقال أفسج عني بالسين المهملة و الجيم أي تركني و خلا عني و الكل لا يخلو من مناسبة و الجذع الناقة الشابة أو ما دخلت في الخامسة و الفشل الضعف و الجبن و أجفلوا إليه أي انقلعوا و أسرعوا إليه.