چکیده:
نگاشتن با قلم و دوات بر روی کاغذ و مشابه آن، محدودیتهایی را برای نویسندگان ایجاد میکرد. آنها تلاش میکردند تا بر برخی از این کاستیها غلبه کنند. قراردادن نشانههای اختصاری برای شماری از واژگان، یکی از راههای مستنسخان برای غلبه بر کمبود کاغذ، دوات، قلم و فرصت بود. شناخت این علامتها برای خوانش نسخههای خطّی، ضروری است. برای کشف معنای این نشانهها میتوان از راههایی بهره برد. نوشتار حاضر، بخشی از این راهها را متناسب با عنوان کتابها و نویسندگان معرّفی نموده و شماری از علامتها را با تکیه بر کتاب 'دلائل الاحکام' شناسایی کرده است. روش و محتوای این کار در مستنسخات قرآنی و حدیثی نیز کاربرد دارد.
خلاصه ماشینی:
نوشتار حاضر، بخشی از این راهها را متناسب با عنوان کتابها و نویسندگان معرّفی نموده و شماری از علامتها را با تکیه بر کتاب «دلائل الاحکام» شناسایی کرده است.
واژگان کلیدی رموز کتابها، علائم اختصاری نسَخ خطّی، نسخهخوانی، نسخهپژوهی، علوم قرآن و حدیث درآمد امروزه در کتابخانههای مختلف دنیا کتابهای بسیاری بهصورت نسخههای خطّی نگهداری میشود.
مثلا علّامه مجلسی در مقدّمه بحار الانوار فصلی را به این موضوع اختصاص داده و مینویسد: اَلفَصلُ الثّالِثُ في بَيانِ الرُّموزِ الَّتي وَضَعناها لِلكُتُبِ المَذكورَةِ نمونه دیگر، کتاب «الوجیزة فی علم الرّجال» است که علّامه مجلسی در مقدّمه آن، علامتهایی را که برای توصیف راویان به کار برده، معنا میکند.
توجّه به موضوع عبارتِ ذکرشده در نسخه گاهی میتوان با توجّه به موضوع متن نسخه، عنوان کتاب را تشخیص داد.
این علامتها در بسیاری از نسخههای خطّی دیگر نیز به معنایی است که در ادامه از آن یاد میشود.