چکیده:
«خسارت گروهی» اصطلاحی است که در برابر «خسارت شخصی» به کار برده میشود. اگر عامل زیان، خسارتی مادی یا معنوی را بر شخص و یا اشخاص معینی وارد کند، خسارت وارده، «خسارت شخصی» نامیده میشود. مطالبه جبران خسارات شخصی مطابق قواعد عمومی است. در این گونه خسارتها، تقصیر یا فعل عامل زیان، متوجه شخص یا اشخاص محدود و معینی میشود. اما «خسارت گروهی»، خسارتی است که جمع کثیری از اشخاص را به صورت مادی یا معنوی متضرر میکند. اشخاص متضرر در خسارات گروهی، ممکن است عدهای از افراد جامعه و یا کل افراد جامعه و یا جمعی از آنان که عضو انجمنها، کانونها، احزاب، تشکلها و... هستند، باشند. بر همین اساس، زیان دیدگان خسارات گروهی، ممکن است دارای تشکل و یا فاقد تشکل باشند. در حالت نخست، ضرر بر تشکّلهایی وارد میآید که دارای شخصیت حقوقیاند و در حالت دوم، ضرر بر جمعیتهایی وارد میآید که فاقد شخصیت حقوقیاند. در حقوق فرانسه، قوانین خاص و رویۀ قضایی جبران ضررهای جمعی اشخاص دارای تشکل را پذیرفته است. اما در حقوق ایران، قانون خاصی در خصوص جبران چنین ضررهایی به تصویب نرسیده است و در رویۀ قضایی هم آرائی که از آن، جواز مطالبۀ جبران خسارات گروهی استنباط شود، دیده نمیشود. این در حالی است که خسارت گروهی، خسارتی محقق و مسلّم است و ضرورت دارد، برای جبران آن قواعد ویژهای وضع شود.
Plural loss is a legal term which is used as the opposite of individual loss. When the defendant inflicts some material or immaterial loss to a certain persons. This type of loss is known as “Individual loss”. In these cases, the victim (plaintiff) in order to get the loss compensated must bring a legal action against the defendant and must prove the claim before the court. Furthermore in these cases negligence or harmful act is regarded in connection with certain persons. In other hand plural loss usually amounts to affecting may people by inflicting material or immaterial loss. People who are members of associations, institutions, and parties. According to this fact plural loss can be divided in to plural loss directed to organized persons or non-organized persons. The first type of loss is inflicted to those entities which have legal personality and the second type is related to entities which are deprived of a such personality. In French law restitution of plural loss inflicted to organized association is recognized by law but in Iranian legal system no certain legislation have been passed related to this aspect of loss and in the area of judicial precedent no special verdicts allowing the restitution of such loss cannot be found however plural loss and is an established and direct loss and it is vital to pass special regulations making its restitution possible.
خلاصه ماشینی:
که دارای شخصیت حقوقی است، خسارت وارد کند، ضرر وارده شخصی است و شخص حقوقی متضرر محسوب میشود و نمایندۀ آن شخص، حق اقامۀ دعوا و مطالبۀ جبران خسارت دارد.
این در حالی است که در خسارتهای شخصی، معمولاً چنین نیست و در مواردی که عامل زیان، به افراد زیادی خسارت شخصی وارد میکند، هر زیان دیدهای قلمرو خسارت وارده به خود را مشخص و درخواست جبران آن را میکند.
سؤالی که در اینجا مطرح میشود این است که آیا «انجمن» در معنای عام، میتواند، برای ضرر جمعی وارده به اعضای آن تشکُّل، دعوای مسئولیت مدنی اقامه کند و به سبب خسارت وارده به منافع جمعی، مطالبۀ خسارت کند؟ برخی گفتهاند: منطقی نیست، خسارتی که به صورت انفرادی قابل مطالبه نیست، به صورت گروهی، قابل مطالبه باشد.
استدلال آنان این است که اگر به انجمن اختیار داده شود در دادگاههای کیفری دعوای جبران خسارت مطرح کند، ممکن است، به صلاحیت دادسرا که وظیفۀ دفاع از منافع عمومی را بر عهده دارد، خدشه وارد کند.
ت) که متضمن اصل برابری اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی از لحاظ برخورداری از حقوق مدنی است گفتهاند: انجمنها میتوانند، به خاطر ضرر وارد به منافع گروهی اعضای خود که سرمایۀ معنوی آنها است، مطالبۀ خسارت کنند.
طبع ضررهای جمعی به گونهای است که نباید آن را در سیطرۀ قواعد عمومی مسئولیت مدنی قرار داد؛ بلکه، بهتر است، در خصوص جبران این گونه زیانها، قانون خاصی وضع شود و دولت به نمایندگی از عموم مردم، حق اقامۀ دعوا علیه عامل زیان را داشته باشد و خسارات دریافتی را به مصارف عمومی برساند.