چکیده:
پژوهش حاضر با هدف سنخشناسی زندگی بر اساس اندیشۀ اسلامی با تکیه بر دیدگاه علامة طباطبایی انجام شده است. بدینمنظور به روش توصیفی - تحلیلی به منابع دست اول (آیات و روایات) و به طور خاص آثار علامة طباطبایی مراجعه شد. یافتهها نشان داد بر اساس دیدگاه علامة طباطبایی با توجه به دو ملاک حقیقی و غیر حقیقی بودن حیات و حیات خصوصی (زندگی مؤمنانه) و زندگی عمومی (زندگی مشترک با سایر حیوانات)، سه نوع زندگی «ذلتمحور»، «لذتمحور»، و «سعادتمحور» استخراج شد. مفاهیم عاجله، حیات دنیا، و متاع غرور بیانگر زندگی لذتمحورند که حیات عمومی است. مفهوم معیشت ضنک حیاتی غیر حقیقی است که به زندگی ذلتمحور اشاره دارد. افرادی که در این دو سنخ زندگی هستند، از رسیدن به بالاترین درجات کمال بازمیمانند. حیات حقیقی منحصر در زندگی آخرت و سنخی از زندگی دنیوی بهنام حیات طیبه است که همان زندگی سعادتمحور است. همچنین، زندگی از دیدگاه علامة طباطبایی در گسترهای وسیعتر مطرح شده است، زیرا زندگی انسان در دو سطح دنیوی و اخروی است که ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و زندگی مطلوب بر محور سعادت شکل میگیرد.
This study aimed to investigate life typology based on Islamic thought and the viewpoint of Allameh Tabatabai. For this purpose, the first-hand resources (Quranic verses and narrations) and in particular the works of Allameh Tabatabai were referred to through descriptive-analytical method. Findings showed that according to Allameh Tabatabai’s view, regarding the two criteria of realness of life and unrealness of life, and individual life (pious life), and general life (living with other animals), three types of life were extracted: “abjection-oriented” life, “pleasure-oriented life”, and “happiness-oriented life”. The concepts of “transient”, “worldly life”, and “deception tool” characterize the “pleasure-oriented life” that is a general type of life. The concept of “living with constant worry” refers to unreal and “abjection-oriented” life. People who live these two types of life fail to reach the highest levels of perfection. True life is limited to the Hereafter life and a type of worldly life called Hayat-at-Tayybah, which is a “happiness-oriented life”. Moreover, from Allameh Tabatabai’s point of view, life has been discussed in a wider range, because human life is on two levels: worldly and otherworldly, which are closely related to each other, and the desired life is the happiness-oriented life.
خلاصه ماشینی:
تبيين سنخ هاي زندگي به طور جداگانـه ، دغدغـۀ فکـري اغلـب انديشـمندان مسلمان به ويژه مفسران ، فلاسفه و متکلمان نبوده است و به نظر مي رسد به طور پراکنده بـدان پرداخته اند (عثمان ، ١٣٧٣؛ طباطبايي، ١٣٧٤: ١٩٤؛ جعفري، ١٣٧٩؛ مطهري، ١٣٨٠؛ رفيعـي، ١٣٨١: ١٨٥-١٨٧؛ غزالي، بيتا).
زندگي لذت محور عاجله طباطبايي بر اساس آيۀ ١٨ سورة اسراء معتقد است مراد از عاجله ١ اين است که هر کس حيات عاجلـه ، يعنـي زنـدگي دنيـا را بخواهـد، يعنـي متاعي را از دنيا طلب کند که قلب بدان علاقه مند است ، و تعلـق قلـب بـه حيـات عاجلـه و طلب آن ، وقتي تعلق و دنياطلبي است که فقط حيات عاجله را بخواهد، امـا اگـر دنيـا را از اين نظر بخواهد که وسيلۀ نيل به سعادت اخروي است ، ايـن در حقيقـت دنيـاطلبي نيسـت ، بلکه ارادة آخرت است .
حيات دنيا علامۀ طباطبايي ميگويد: از نظر قرآن کريم ، براي حيات معناي ديگري دقيق تر از معنايي که به نظـر سـاده و سـطحي ميرسد، وجود دارد که عبارت است از زندگي دنيوي از روز ولادت تا رسيدن مرگ ، که دوراني است توأم با شعور و فعل ارادي که نظيـرش و يـا نزديـک بـه آن در حيوانـات نيـز يافت ميشود و ليکن خداي سبحان به طوري که از آيۀ ٦٤ عنکبوت به دست ميآيد غير از اين زندگي دنيايي يک زندگي ديگري براي انسان سراغ ميدهد که اشتغال به زندگي دنيا که مشتي اوهام است از آن زنـدگي کـه حقيقـت زنـدگي اسـت بـاز مـيدارد (طباطبـايي، .