چکیده:
«باغ ارم» و «خانة زینتالملوک» از بناهای مهم و تاریخی شهر شیراز در دورة قاجار است. موضوع اصلی این دو بنا با تزئینات اصلی نقش زن و تحلیل فرمی آن، برمبنای نظریة ریختشناسی ولادیمیر پراپ، مسئلة اصلی این پژوهش است. پژوهش حاضر براساس روش تاریخیـ تطبیقی بررسی شده و شیوة گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای (اسنادی) و با رویکرد تاریخی براساس نظریة ریختشناسی صورت گرفته است. این پژوهش به این سؤالات پاسخ میدهد: ریختشناسی فرم زن در کاشیکاری این دو بنا چگونه کار شده است؟ چه شباهتها و تفاوتهایی دارد و چگونه با نظریة پراپ قابل تطبیق است؟ در انتهای این پژوهش نتیجه گرفته میشود که نقش زن در قالب شخصیتهای شیرین، بلقیس و زلیخا از نقشهای اصلی تزئینی در سردر باغ ارم و خانة زینتالملوک است. نقشهای اصلی تزئینی زنان در این بناها با لباس و آرایش قاجاری کار شده است. زن بهمنزلة عنصر اصلی تزئینی در کاشیکاری این سردرها بر خویشکاری نقش زنان تأکید دارد و قابل تطبیق با نظریة پراپ بوده است.
Tiles as an intermediary medium for expressing art and transmitting the original and ancient features of Iran, which have become widely used to make the surfaces of Iranian and Islamic buildings. "Eram Garden" and "Zinat al-Muluk House" are among the oldest and most beautiful historical buildings in Shiraz. The tile decorations of these two buildings have a great variety of subjects and roles. The designs of the tiles, with precise and delicate performances with a color phenomenon, have a unique coexistence and eloquence that, like an illustrated notebook, show the characteristics and socio-political conditions of the Qajar period. The structure of each work is closely related to its content, which is included in a specific format. The structure of the motifs used in the tiles of Eram Garden and the house of Zinat al-Muluk indicates religious and epic narratives, the main theme of which is the role of a woman based on love and dramatic stories, which often has a historical approach. The motifs used in the tiling of Eram Garden and the house of Zinat al-Muluk are ancient Iranian-Islamic religious epics whose main subject is stories about the lives of prophets such as Prophet Suleiman the Prophet and Prophet Yusuf and the like. Also compare and analyze the similarities and differences of this model with Propp model. In the present study, while adapting Propp's morphology with the structure of these narratives, its religious-epic and epic self-works have been studied, which certainly did not exist in Propp's classification. The results indicate that epic and religious stories in these
خلاصه ماشینی:
ایـن پـژوهش بـه ایـن سؤالات پاسخ می دهد: ریخت شناسی فرم زن در کاشی کاری این دو بنا چگونه کار شده اسـت ؟ چـه شـباهت هـا و تفاوت هایی دارد و چگونه با نظریۀ پراپ قابل تطبیق است ؟ در انتهای این پژوهش نتیجه گرفته می شود که نقـش زن در قالب شخصیت های شیرین ، بلقیس و زلیخا از نقش های اصلی تزئینی در سردر باغ ارم و خانۀ زینت الملوک است .
morphology روش پژوهش مطالعه و بررسی کاشی کاری سردر دو بنای باغ ارم و خانۀ زینت الملوک براساس روش پـژوهش تاریخیـ تطبیقی انجام شده و به ریخت شناسی پیکرة زن در کاشـی هـای ایـن دو بنـای قاجـار پرداخته است و آن ها را بـا یکـدیگر مقایسـه و تحلیـل مـی کنـد.
از چپ زن قاجار در لباس اندرونی ، برگرفته از کتاب خاطرات لیدی شیل [٣٢، ص ٤٦١] نحوة پوشش و شیوة زندگی زنان در دورة قاجار و نقـش آن هـا در خـانواده و جامعـه نشـان می دهد تفاوت زیادی بین سبک زندگی محدود زنان و تصاویر کشیده شده روی کاشی ها وجـود دارد که زنان قدرتمند و جسور و زیبای دوره های مختلف تاریخی را به نمایش می گـذارد و یـک تعارض فاحش میان این دو است (تصویرهای ٣و٤).
از این منظر، کاشی کاری های سردر عمارت باغ ارم و خانـۀ زینـت الملـوک ، کـه از آثار ممتاز نگارگری ایران در دوران قاجار است ، این قابلیت را دارد که بـه منزلـۀ مرجعـی جهـت شناخت بهتر زنان دورة قاجار بررسی شـود.