چکیده:علامه طباطبائی حقیقت سیر جامعه و حرکت تاریخ قانونمند می‌داند و تصریح می‌نماید که امت‌ها و جوامع ازآن‌جهت که امت و جامعه هستند، نه افراد و اعضای جامعه، سنت‌ها و قوانین، اعتلاها و انحطاط‌ها، سرنوشت مشترک و نامه عمل جمعی دارند و این حقیقت، به معنی قانونمندی حرکت تاریخ و جامعه است. از سوی دیگر در قرآن انسان‌ها به خردورزی و اندیشیدن به ویژه در مورد حوادث و فرآیندهای تاریخی دعوت شده‌اند تا ضمن عبرت‌آموزی، برای خودسازی و ساختن دیگران، علل پیشرفت و انحطاط امت‌ها را کشف کنند. این تغییر و تحول یکی از سنتهای مهم و غیرقابل تخلف دستگاه آفرینش است. به نظر علامه ایمان و عمل صالح و یا کفر و فساد انسان‌ها درچگونگی شکل‌گیری اتفاقات آینده بشر و حتی در نظام عالم تاثیر دارد و عوامل مختلفی همچون نادیده گرفتن رابطه با پروردگار، مبارزه با پیا مبران و منادیان حق، ظلم و بی‌عدالتی و ... در سقوط و طلوع تمدن‌ها دخیلند. البته سرانجام مشقت‌‌ها و بدبختی‌های انسان پایان می‌پذیرد، چراکه سنت تغییرناپذیر خدا بر این قرارگرفته است که در واپسین حرکت تاریخ، تنها بندگان شایسته و وارسته خدا وارثان زمین خواهند بود.
Allameh Tabataba'i considers the truth of society and the movement of legal history and states that nations and societies because they are nations and society, not individuals and members of society, traditions and laws, promotions and degenerations, have a common destiny and a collective action letter. And this fact means the legitimacy of the movement of history and society. On the other hand, in the Qur'an, human beings are invited to reason and think, especially about historical events and processes, in order to discover the causes of progress and degeneration of nations in order to teach themselves and others. This change is one of the most important and inviolable traditions of the creative apparatus. According to Allameh, faith and righteous deeds or infidelity and corruption of human beings have an effect on how the future events of human beings are formed and even in the world system. And various factors such as ignoring the relationship with God, fighting the prophets and preachers of truth, oppression, and injustice, etc. are involved in the fall and rise of civilizations. Of course, human hardships and misfortunes will end Because the unchangeable tradition of God is that in the last movement of history, only the worthy and pious servants of God will be the heirs of the earth
کلیدواژه ها:تمدن ، ملت ، امت ، سنتهای الهی ، عبرت‌آموزی
Civilizations ، divine tradition ، Allameh Tabataba’i ، nation
(
, 
, 
)
