تتبعی در علل ناکارآمدی آموزش‌های دینی مدارس

هدف آموزش‌های دینی مدارس، تربیت اعتقادی، اخلاقی و عبادی دانش‌آموزان است. برای تحقق این هدف، کوشش‌های فراوانی انجام می‌شود، اما باید دانست که یادگیری‌ها و تجاربی که دانش‌آموزان در نظام آموزشی کسب می‌کنند، محدود به برنامه درسی آشکار نیست و گاه عوامل دیگری نیز به نحو گسترده‌تر، پایدارتر و نافذتر بر شکل‌گیری تجارب، انتقال افکار، نگرش‌ها، ارزش‌ها و اعمال و رفتار دانش‌آموزان تاثیر می‌گذارند. این عوامل، برنامه‌درسی پنهان یا پیامدهای قصد نشده نامیده می‌شوند و واجد آثار مثبت و منفی فراوانی بر روی دانش‌آموزان است. از هنگامی که دانش‌آموزان در متن نظام آموزشی قرار می‌گیرند، با سه جنبه شناختی، فیزیکی و اجتماعی محیط مواجه می‌شوند که هرکدام از این سه جنبه با یک برنامه درسی پنهان همراه است. در این میان، محیط اجتماعی، نافذترین و مهمترین جنبه از محیط‌های آموزشی است. منظور از جنبه اجتماعی، روابط و مناسبات اجتماعی حاکم بر مدرسه و نیز ارزش‌هایی است که از طریق رسانه‌های متداول ‌و به‌ویژه رسانه‌های تعاملی، تبلیغ، توسعه و ترویج می‌شود. یافته‌های پژوهش حاضر که با جمع‌آوری اطلاعات از منابع مکتوب کتابخانه‌ای سامان یافته، نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی‌های کلان اجتماعی همچون دیدگاه سکولار حاکم بر جریان عمومی تعلیم و تربیت و نیز گسترش رسانه‌های دیجیتالی، از عواملی هستند که تلاش‌های نظام تعلیم وتربیت عمومی را در زمینه درس دینی با ناکارآمدی مواجه می‌سازند.

The aim of religious educations in schools is students’ belief, moral, and worship education. Many efforts are done for realizing this purpose, but it is necessary to know that what students learn and experience in educational systems is not limited to obvious curriculum and, sometimes, other factors affect the formation of students’ experiences, thoughts, attitudes, values, acts, and behaviors in a broader, more sustainable, and more penetrating way. These factors, which are called hidden curriculum or unintended consequences, have many positive and negative effects on students. When students enter an educational system, they face the cognitive, physical, and social aspects of environment which each of them includes a hidden curriculum. Meanwhile, social environment is the most important and penetrating aspect of educational environments. Social aspect means the social relationships dominant in schools and the values promoted by mass media, especially, interactive media. The findings of this research, which are gotten from library written sources, showed that the causes of inefficiency of religious educations are including the macro social planning such as secularism dominant in the general flow of education and the development of digital media.

برای تحقق این هدف، کوشش‌های فراوانی انجام می‌شود، اما باید دانست که یادگیری‌ها و تجاربی که دانش‌آموزان در نظام آموزشی کسب می‌کنند، محدود به برنامه درسی آشکار نیست و گاه عوامل دیگری نیز به نحو گسترده‌تر، پایدارتر و نافذتر بر شکل‌گیری تجارب، انتقال افکار، نگرش‌ها، ارزش‌ها و اعمال و رفتار دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارند. از هنگامی که دانش‌آموزان در متن نظام آموزشی قرار می‌گیرند، با سه جنبه شناختی، فیزیکی و اجتماعی محیط مواجه می‌شوند که هرکدام از این سه جنبه با یک برنامه درسی پنهان همراه است. عده‌ای از صاحب‌نظران معتقدند که نظام آموزشی، باوجود تلاش‌های برنامه‌ریزان و سیاستگذاران در زمینه تهیه کتب درسی و محتوای آموزشی و تربیت کادر مجرب ویژه آموزش، در عرصه عمل اجتماعی و در خصوص برآوردن نیازهایی که متکفل آن شده، چندان توانا نبوده و در این عرصه خوش ندرخشیده است؛ برای مثال، می‌توان از آموزش‌های دینی ارائه شده در مدارس یاد کرد که با وجود کوشش‌های متخصصان تعلیم و تربیت در زمینه ایجاد روحیه خداباوری، ایمان قلبی و تقویت وجدان دینی در دانش‌آموزان، به توفیقات مورد‌نظر دست نمی‌یابد. با وجود این‌که کتاب درسی یکی از ارکان مثلث آموزشی-مثلث آموزش شامل: معلم–کتاب درسی دانش‌آموز-شمرده می‌شود، امروز بعنوان یگانه عامل تعیین‌کننده و برجسته در روند رشد دانش‌آموز شمرده نشده و عوامل دیگری همچون آموزش‌های حاصل از ساختار سازمانی مدرسه و فرهنگ اجتماع نیز به‌عنوان برنامه درسی دانش‌آموز روند آموزشی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. از هنگامی که دانش‌آموزان در متن نظام آموزشی قرار می‌گیرند، با سه بُعد از محیط مدرسه مواجه می‌شوند؛ بُعد شناختی‌، فیزیکی و اجتماعی که هرکدام از این سه بُعد با یک برنامه درسی پنهان همراه است.

دانش‌آموزان ، مدارس ، ناکارآمدی ، آموزش‌های دینی

religious educations ، students ، Inefficiency ، Schools