چکیده:
هدف از آفرینش بشر، هدایت و قرار دادن او در مسیر عبودیت است. خداوندمتعال این رسالت خطیر را بر عهده پیامبران نهاده است و آنها را با معجزات و خصایص پیامبرانه تاییدکرده تا کاروان بشری را به کمال مطلوب رسانند و جانهای نورانی را آماده ملاقات پروردگار کنند. در این میان، معجزهی بیبدیل پیامبر خاتم (ص) با بیانی منحصر به فرد، به زیبایی، زندگانی انبیا و راه و روش آنها در مسیر هدایت بشر را در قالب داستان به تصویر کشیده است؛ چراکه بیان پیام به صورت غیر مستقیم و در اثنای قصص، تاثیرات هدایتی و تربیتی قابل توجه و فزایندهتری بر مخاطبان دارد. از آنجا که شناسایی و بازنگری اصول و روشهای تربیتی انبیا در قصص قرآن، راهگشای بسیاری از مسایل و مشکلات تربیتی در سطوح مختلف اقشار جامعه اسلامی است، این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و بهرهگیری از منابع مکتوب کتابخانهای، به بیان اصول و روشهای تربیتی انبیا در قصص قرآن در نظر علامه طباطبایی و سید قطب اختصاص یافته است. نگرش در آیات وحی بیانگر آنست که اصل کرامت، توحیدمحوری، عزتمداری، تدریج محوری، اخلاقورزی، اصلاح شرایط و روابط انسانی، صداقت و روشهای تربیتی اسوهسازی، تشویق وتنبیه، انذار و تبشیر، تغافل، امر به معروف و نهی از منکر از جمله اصول و روشهای تربیتی انبیاء است که در تفاسیر گرانسنگ «المیزان فی تفسیر القرآن» و «فی ظلال القرآن»، به روشنی آمده است.
The purpose of humans’ creation is to direct them to the way of devotion. God
delegated this great mission to the prophets and confirmed them with their miracles
and traits so that they take humans to desired perfection and make lighted souls ready
to meet the Lord. Meanwhile, God beautifully depicted the Prophet Mohammad’s
unique miracle and the prophets’ lives and their ways to guide humans in the form of
story; because sending a message indirectly through storytelling has more significant
directional and educational influences on the audiences. The identification and
review of the prophets’ educational principles and ways in Quranic stories solve
many educational problems at different levels in an Islamic society and it is the
reason why this descriptive-analytical research presents the prophets’ educational
principles and ways in Quranic stories from Allameh Tabatabaei’s and Seyed Ghotb’s
viewpoints by using library written sources. According to Al-Mizan fi Tafsir al-Quran
and Fi Zelal al-Quran, the prophet’s educational principles are as follows: dignity,
monotheism, self-esteem, graduality, morality, the reformation of human conditions
and relationships, and honesty. In addition, the prophet’s educational ways are as
follows: modeling, encouragement and punishment, warning and evangel, ignorance,
and enjoining good and forbidding wrong.
خلاصه ماشینی:
این معجزه عظیم، با زبان اعجاز و کلام وحی، در بسیاری از فرازهای خویش، به بیان داستانهای انبیا و عبرتها و نکات تربیتی سیره و منش آنها پرداخته است و بیتردید، انسان برای راهیابی به کمال و سعادت و بازگشت به فطرت خداگونهی خویش و رسیدن به مقام خلیفهاللهی، راهی جز برگشت به مسیر انبیاء ندارد.
سید قطب نیز در رابطه با تحریم عادت زشت مردمان عرب که شرابخوارگی و قمار بازی بود و شیوه گام به گام اعلام حرمت آن، به گوشهای از روش تربیتی اسلامی که بر ایمان استوار است، اشاره کرده و آن عبارت است از اینکه وقتی امر یا نهی به قاعدهای از قواعد جهان بینی ایمانی، یعنی به یک مسأله اعتقادی مربوط میشود، اسلام از همان لحظه نخست قاطعانه درباره آن قضاوت میکند، ولی وقتی امر یا نهی به عادتی و تقلیدی و یا به یک وضع وحالت اجتماعی پیچیده مربوط میشود، اسلام با احتیاط عمل میکند و آهسته و آرام و گام به گام برای حل آن میکوشد و به تدریج، شرایط واقعی را که بتواند اجراء و اطاعت از آن را میسّر گرداند، آماده میسازد.
( قطب،1425،ج4 ،ص2025) با توجه به نمونههای یادشده، در تفسیر المیزان، علامه در چند مورد به این شیوه تربیتی انبیا اشاره کرده است و از رویگردانی شعیب(ع) از قوم خود و یعقوب (ع) از پسران خود سخن گفته است، در صورتی که سید قطب بیشتر به روال داستانی قصه توجه دارد و به ترجمه لفظی آیات بسنده کرده است.