چکیده:
جنگها از عوامل مؤثر بر ایجاد یا تغییر مسیرهای تجاریاند. در عهد شاهعباس اول صفوی (حک. 996- 1038ﻫ)، جنگ با عثمانی، اوزبکان و پرتغالیها عاملی تأثیرگذار بر پراکندگی بازرگانان بود. این جنگها باعث شد که مسیر تجاری شمال به جنوب ایران اهمیت بیشتری پیدا کند و بازرگانان نیز در شهرهایی اجتماع کنند که در این مسیر قرار داشت. در این پژوهش به روش مطالعه کتابخانهای و شیوه توصیفی تحلیلی، بهدنبال پاسخ به این پرسشایم که جنگهای مرزی شاهعباس صفوی چه تأثیراتی بر پراکندگی بازرگانان در ایران عصر صفویه داشتهاست؟ یافته پژوهش نشان میدهد که این جنگها سبب شد تا مسیرهای تجاری تغییر کند و بیشترین تمرکز بر مسیر شمالی-جنوبی قلمرو صفویه باشد و بازرگانان متناسب با این تغییر مسیر، دچار پراکندگی منظمی در شهرهایی شوند که در کنار این مسیر قرار داشت.
Wars are one of the most important factors in creating and changing trade routes. During the Shah Abbas Safavid era, the war with the Ottomans, Uzbeks and Portuguese influenced the dispersal of merchants. Those wars made the trade route, from north to south of Iran, more important and merchants gather in the cities along the way. In this study, by library study and descriptive-analytical method, we seek to answer the questions such as what effect did the wars have on the dispersal of merchants in Safavid Iran? Research shows that these wars have changed trade routes and the greatest focus should be on the north-south route of the Safavid territory where the traders in accordance with this change of direction, regularly dispersed in the cities that were next to this route.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش به روش مط العه کتابخانه اي و شيوه توصيفي تحليلي، به دنبال پاسخ به اين پرسش ايم که جنگ هاي مرزي شاهعباس صفوي چه تأثيراتي بر پراکندگي بازرگانان در ايران عصر صفويه داشته است ؟ يافته پژوهش نشان ميدهد که اين جنگ ها سبب شد تا مسيرهاي تجاري تغيير کند و بيشترين تمرکز بر مسير شمالي-جنوبي قلمرو صفويه باشد و بازرگانان متناسب با اين تغيير مسير، دچار پراکندگي منظ مي در شهرهايي شوند که در کنار اين مسير قرار داشت .
شاه عباس که درصدد رونق اقتصادي کشور و گسترش تجارت داخلي و پيوند دامنه آن به تجارت بين المللي بود، براي رهايي از حملات مکرر اين دو همسايه مهاجم شرقي و غربي و جلوگيري از سيط ره آنها بر کشور و هم چنين براي اجراي اهداف و برنامه - هاي اقتصادي خويش ، به دنبال ايجاد مسير جديد تجاري از شمال به جنوب ايران برآمد.
بااين که پراکندگي بازرگانان به عنوان متغيري مستقل ، تابعي از متغيرهاي وابسته نظ ير چگونگي گذر و امتداد راههاي تجاري، مراکز توليد محصولات تجاري، چگونگي امنيت داخلي و مسيرهاي بين شهري و برونشهري، سياست ها و اهداف اقتصادي حکومت ، حضور کمپانيهاي خارجي و مسير دريايي بيرون از سلط ه همسايگان و عواملي ديگر است ، اما متغير جنگ به عنوان يک عامل نظ امي بر روي اين مقوله اقتصادي تأثير مهمي داشت .
اين دو مرکز تجاري )هرات و تبريز( که نقش مرکزي را در مسير تجاري شرقي-غربي ايران )راه ابريشم و راه ادويه ( پيش از حکومت شاهعباس صفوي داشتند، بااين که هنوز محل عبور مسافران بودند، به علت جنگ هاي چندين ساله اي که صفويان با اوزبکان در اين مناطق داشتند رونق تجاري خود را از دست داده بودند.