چکیده:
امروزه یکی از دغدغههای معماری در شهر تهران شکلگیری خانههایی فاقد هویت منطقهای، یکسانسازی محیط کالبدی و از بین رفتن هویت معماری و سیمای ظاهری خانهها است. این در حالیست که مفهوم سکونت و خانه در ایران با فرهنگ و اقلیم هر منطقه گره خورده است و این امر در داستانها و به طور خاص ادبیات اقلیمی و شناخت نگاه نویسندگان که برگرفته از لایههای زندگی افراد است قابل مطالعه و بررسی میباشد. مسئلهای که اینجا قابل طرح است بازشناسی نقش داستانهای اقلیمی در آگاهی از عناصر و ویژگیهای معماری در گذشته است. روش تحقیق این پژوهش تفسیرگرایی با روش مطالعات تطبیقی و رویکرد پژوهش از نوع کیفی است. نوع پژوهش به لحاظ هدف بنیادی، و با توجه به اینکه خروجی آن قرار است از نوع روش باشد پس به لحاظ نوع نتایج تبیینی و به لحاظ شیوه تحلیل نقد ادبی است. شیوه گردآوری دادهها کتابخانهای و از آنجایی که بنیاد این پژوهش بهرهگیری از ادبیات اقلیمی ست، لذا از نقد ادبی و تحلیل محتوا استفاده گردید. یافتههای پژوهش حاکی از این است که از طریق اصول منطقهگرایی انتقادی میتوان با ویژگیهای داستانهای اقلیمی آشنا شد. کاربست روش نقد معنایی با رویکردهای روایتشناسی، لغوی(صورتگرایانه)، فنی، نشانهشناسی ساختاری، اجتماعی و زیباییشناسی در شناخت معماری خانههای قدیمی از طریق داستانهای اقلیمی مؤثر است.
اهداف پژوهش
1.بررسی ویژگیهای معماری خانههای قدیم تهران براساس داستانهای اقلیمی.
2.تبیین کاربرد نظریه منطقهگرایی انتقادی در بازشناسی معماری خانههای قدیم تهران.
سؤالات پژوهش
1.چگونه میتوان از داستانهای اقلیمی در بازشناسی ویژگیهای معماری خانههای قدیمی تهران استفاده کرد؟
2.نظریه منطقهگرایی انتقادی چه کابردی در شناخت معماری خانههای قدیمی تهران دارد؟
Statement of Problem: Today The formation of houses without regional identity, the unification of the physical environment and the disappearance of the architectural identity of the appearance of the houses are among the architectural concerns of Tehran. However, the concept of housing in Iran is tied to the culture of each region, and this can be studied in stories and especially Regional literature and the views of authors that are taken from the layers of people's lives. Objective: The aim is to provide methods for extracting the elements and architectural features of old Tehran houses in the contemporary era by reading the Regional stories of the Tehran area based on a regionalist perspective. Research Method: Interpretiveness with the method of comparative studies is based on the use of Regional stories. The type of research based on purpose is basic, based on the type of results is explanatory and based on the analysis method is literary criticism. Results: Adaptation of the principles of critical regionalism with the characteristics of Regional stories through reading of examples of Regional literature in Tehran using semantic critique with narrative, lexical, technical, structural, social and aesthetic semiotics approaches.
خلاصه ماشینی:
لذا با بیهویّت شدن خانههای شهر تهران و ضعیف شدن حس تعلق خاطر در این فضاها و همچنین قطع شدن اتصال مردم با فرهنگ و معماری گذشتۀ، باعث گردید تا به انجام این تحقیق از طریق خوانش «داستانهای اقلیمی حوزۀ تهران» که یکی از بهترین منابع جهت استخراج معیارهای فرهنگی و طبیعی هر منطقه است، پرداخته شود.
در این پژوهش هشت رمان از هشت نویسنده مطرح حوزۀ تهران در زمینۀ ادبیات داستانی با نامهای «دل کور» اثر اسماعیل فصیح، «شکر تلخ» اثر جعفر شهری، «چشمهایش» اثر بزرگ علوی، «قلتشن دیوان» اثر محمدعلی جمالزاده، «تفریحات شب» اثر محمد مسعود، «یادگار یک شب» اثر مرتضی مشفق کاظمی، «زیبا» اثر محمد حجازی و «بوف کور» اثر صادق هدایت، که تمامی این داستانها مختص تهران قدیم در عصر معاصر است مورد خوانش و بررسی قرار گرفته است.
اصطلاح دیگری در زبان انگلیسی برای داستان اقلیمی به کار میرود 1 که در تعریف آن گفتهاند: داستانی است که در صحنه و زمینۀ آن، غالباً آداب و رسوم و سنتها، لهجه و گفتار محلی، پوششها، فولکلور و حتی شیوههای تفکر و احساس مردم یک منطقه نشان داده میشود به گونهای که این عناصر بومی، متمایز و مشخص کنندۀ یک اقلیم خاص است (Abrams, 1993: 107).
در مرحله بعد از نقد لغوی (صورتگرایانه) و فنی جهت یافتن مفاهیم مرتبط با اقلیم و اجزای معمارانه در داستان از طریق یک سری کلید واژگان مشخصی که مستقیماً به معماری اشاره دارد، استفاده و اجزاء آن استخراج شده است، لازم به ذکر است که این کلید واژگان خود به دو دسته قابل تقسیماند، دسته اول واژگانی که عمومی هستند و متعلق به منطقه خاصی نبوده و امروزه نیز بهکار میروند مانند: اتاق، راهرو و...