چکیده:
هنر طراحی و معماری مساجد در سرزمین ایران سابقه ای بیش از 1200 سال دارد که نمونههای فاخر این مساجد در ایران زبانزد خاص و عام میباشد و بیشک معماری اسلامی در مقطع خاصی مدیون معماری ایرانی اسلامی است. در عصر مدرنیته نه تنها نباید از کارکردهای مسجد کاسته شود بلکه بر اساس آن باید بر موثرتر شدن کارکردها تاکیدی همهجانبه داشت. در این عصر برخورداری از دانش و آگاهیها بیشتر میشود که ثمره آن ایمانی قویتر است. بررسی تاریخ اسلام نشان میدهد که مسجد به عنوان مرکزی برای انجام فعالیتهای مختلف اعم از عبادی، اجتماعی، فرهنگی، نظامی، سیاسی و غیره دارای نقش کاملا موثری در پیشبرد اهداف دین مبین اسلام بوده است.
مساجدی تنها با الگوگیری، اقتباس پذیری و حتی تقلید، صرفا از این آثار قدیمی ساخته شدند و با آن که این مساجد دارای بار معنایی، که هویتگرا به شمار میرود هستند اما هویت، اصول عملکردی و کالبدی دوران معاصر خود را منتقل نمیکنند. مقاله حاضر براساس مطالعات کتابخانهای، بررسی اسناد و مدارک، مصاحبه با اساتید، صاحبنظران و مسئولان بصورت کتبی و شفاهی انجام شده است. این مقاله از نوع کاربردی-نظری می باشد که به طور کلی از دو بخش عمده مطالعات و طراحی تشکیل شده است.
خلاصه ماشینی:
(مجموعه مقالات مشترک در حکمت و هنر معماری اسلامی، 1392) اینکه میگوییم معماری رنگ و بوی اسلامی پیدا کند، یعنی چه؟ چون اسلام جهان شمول است و برای همه ملل ظهور نموده، چنین به نظر میرسد که در مرحله نخست، معماران باید ساختمانی بسازند که در آن سه نکته اساسی در نظر باشد؛ اول، توجه به عملکرد صحیح بنا؛ چرا که ساخت و ساز بنا برای تفنن نیست.
» (مجموعه مقالات مشترک در حکمت و هنر معماری اسلامی، 1392) «اریک اشرودر» مستشرق انگلیسی که سالها در معماری اسلامی کار نموده و در این زمینه کتاب هم دارد، مینویسد: یکی از رموز پایداری اصول دین اسلام در ایران، ساخت مساجد آنها است که با گذشت قرنها این مساجد با ساخت عناصری نظیر گلدستهها و گنبد و سردرها و صحن آبنما و هشتی و شبستان که با رعایت جوهره اصلیشان به صورتهای مختلف ولی تکرار اندر تکرار در ساخت و سازها حفظ کردهاند، میباشد.
(مجموعه مقالات مشترک در حکمت و هنر معماری اسلامی، 1392) اگرچه مسجد در نقش اول خود مکانی برای پرستش معبود یگانه و برپایی نماز جماعت به عنوان اولیترین نوع عبادت در نظر گرفته میشود ولی این نقش در واقع چون تنهای است که با رویش خود منجر به جوانه زدن شاخههای متعددی شده که از هر کدام میوههای مختلفی برای جامعه اسلامی به ارمغان آورده می شود.