چکیده:
پَریخان خانم دختر طهماسب اول صفوی از شخصیت های تأثیرگذار دوران صفویه(دوران طهماسب تا محمد خدابنده)به شمار می آید.او در تحولات سیاسی این دوران نقشی بسیار مهم ایفاء نمود؛در دوران پدرش طهماسب هیچ امر مهمی بدون مشورت او انجام نمی یافت.پریخان خانم در تعیین دو جانشین بعدی طهماسب(اسماعیل دوم و محمد خدابنده)و تحولات سیاسی دوران آنان نیز نقشی تأثیرگذار داشت.پریخان خانم بر تحولات فرهنگی و اجتماعی دوران خویش نیز اثر گذار بود؛او به علم آموزی علاقمند بود تا بدانجا که به تأسیس مدرسه ای اقدام نمود و عالمان و شعرا نیز مورد توجه او قرار می گرفتند.از جنبه اجتماعی نیز حضور پریخان خانم در مناسبات آن عصر قابل توجه است زیرا با وجود محدودیت های شدید جامعه دوران صفوی برای زنان،پریخان خانم نشان داد زنان نیز می توانند بر تحولات جامعه موثر باشند.پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی،نقش آفرینی های سیاسی،فرهنگی و اجتماعی پریخان خانم را بررسی و تحلیل نماید.فرضیه پژوهش این است:پریخان خانم یکی از زنان قدرتمند و جسور خاندان سلطنتی صفوی و از بازیگرانِ مهم تحولات دوران صفویه بویژه در عرصه سیاسی، از اواخر حیات شاه طهماسب اول تا روی کار آمدن محمد خدابنده به شمار می آید بگونه ای که می توان او را در زمره زنان تأثیرگذار این بخش از تاریخ ایران محسوب نمود.
خلاصه ماشینی:
فرضيه پژوهش اين است :پريخان خانم يکي از زنان قدرتمند و جسور خاندان سلطنتي صفوي و از بازيگران مهم تحولات دوران صفويه بويژه در عرصه سياسي ، از اواخر حيات شاه طهماسب اول تا روي کار آمدن محمد خدابنده به شمار مي آيد بگونه اي که مي توان او را در زمره زنان تأثيرگذار اين بخش از تاريخ ايران محسوب نمود.
(فلسفي،١٣٤٧: ٢٢)اسماعيل دوم ابتدا با اشاره و ايماء خواستار کناره گيري پريخان خانم از امور حکومتي شد(واله اصفهاني،١٣٧٢: ٥٢٠)اما هنگامي که مشاهده کرد با سخنان کنايه آميز کاري از پيش نميرود با بيان اين امر که «دخل عورات در امور مملکت لايق ناموس سلطنت و پادشاهي نيست و آشنائي مردم به مخدرات استار دودمان عليه قبيح است »(اسکندربيگ ترکمان ،١٣٨٢،ج ١: ٢٠١؛ همچنين ر.
(واله اصفهاني،١٣٧٢: ٥٢١)با وجود اينکه پري خان خانم مورد بي مهري و بي اعتنايي اسماعيل قرار گرفت اما به نظر مي رسد اين امر تنها«سلب اعتبار ظاهري»(اسکندربيگ ترکمان ،١٣٨٢،ج ١: ٢٠٥)از پريخان خانم بود و او در خفا همچنان ارتباط خود را با برخي از امرا و درباريان حفظ نمود.
نتيجه با بررسي جايگاه پريخان خانم در تحولات دوران شاه طهماسب تا محمد خدابنده صفوي مي توان او را موثرترين و مقتدرترين زن حاضر در مناسبات سياسي،فرهنگي و اجتماعي اين عصر از تاريخ ايران محسوب نمود زيرا با توجه به محدوديت هاي شديد در مورد حضور زنان در عرصه هاي ياد شده ،او توانست براي مدتي نسبتا طولاني به عنوان يکي از ارکان حکومتي صفويان به ايفاي نقش پردازد.