چکیده:
پدیده گرد و غبار بدلیل خشکسالی های اخیر سبب بروز اثرات نامطلوب زیستی و خسارات فراوان در زمینه کشاورزی، صنعتی و حمل و نقل در استان خوزستان گردیده است. مطالعه ژئوشیمیایی ذرات گرد و غبار به منظور تعیین منشاء احتمالی، خصوصیات زمین زیست محیطی عناصر و نقش آنها در آلودگی محیط زیست حائز اهمیت است. با بررسی مطالعات انجام شده قبلی و استخراج کانون های معرفی شده، دو منطقه منشاء برای گرد و غبارهای وارده به کشور در خرداد ماه سال 91 شناسایی شد. تعداد 12 نمونه ی گرد و غبار در شهرهای آبادان و اهواز برداشت و مورد آنالیز عنصری و کانیشناسی قرار گرفت. نتایج کانی شناسی نشان دهنده وجود کربناتها (کلسیت و دولومیت) و سیلیکاتها (کوارتز) و فلدسپار با منشاء قاره ای و رسوبی، کانی های رسی(ایلیت و کلریت) و تبخیری ها(ژیپس و هالیت) با منشاء تالاب ها و دریاچه های خشک شده و کائولینیت احتمالا با منشاء تبدلی از رس های گروه اسمکتیت و فلدسپار می باشد. با توجه به نتایج مطالعات ژئوشیمی برخی از فلزات سنگین و رادیواکتیو مانند اروانیوم، کادمیوم و گوگرد غنیشدگی بالا و برخی دیگر مانند سرب، نیکل، لیتیم و مولیبدن غنیشدگی متوسطی در گرد وغبارهای وارده به خوزستان نشان میدهند که غالبا منشاء انسانزاد دارند. آلودگی به مواد هیدروکربنی و فرایندهای بالادستی صنعت نفت، عناصر مورد استفاده در سلاح های میکروبی و شیمیایی و همچنین خشکی تالاب ها و زمین های شور در ایجاد میزان غیر معمول در عناصر موثر بوده است.
The phenomenon of dust due to recent drought has caused undesirable biological effects and great damages in agricultural, industrial, transportation and communication systems. Geochemical studies are important to determine the possible source of dust, geoenvironmental characteristics of elements and the role of their role in environmental pollution. Two area sources were identified for the incoming dust to the country by investigation of previous studies in June 2012 and 12 samples of dust in Abadan and Ahvaz were collected and their mineralogy and elemental analysis were analyzed. The results of mineralogy showed that carbonates (calcite and dolomite) have the source of feldspar with a source of continental and sedimentary. Lagoons and dried lakes are a source of clay minerals (chlorite and illite) and evaporate (halite and gypsum) and probably kaolinite originated from smectite and feldspar group. In regard to the results of the geochemistry of some heavy metals and radioactive indicate that most of them have an anthropogenic origin (Uranium, Cadmium, and Sulfur have high enrichment and lead, nickel, lithium, and molybdenum have medium enrichment). Being contaminated with hydrocarbon material and upstream processes of the oil industry, used elements in chemical and biological weapons and also dryness of lagoons and saline lands were effective in an unusual amount of these components.
خلاصه ماشینی:
مطالعات زیادی در خصوص منشاءیابی، کانیشناسی و ژئوشیمی رسوبی ذرات گرد و غبار انجام شده است که از آن جمله میتوان به مطالعات غیاث الدینی در سال ١٣٧٩ و علیزاده و همکاران در سال ١٣٨٠، در رابطه با سمت و سرعت باد جهت پیش بینی پراکندگی مواد آلوده کننده ، رئیس پور در سال ١٣٨٧ و خوش اخلاق و همکاران در سال ٢٠١٢ درباره روند فعالیت های توفان گرد و غبار در فصل های بهار و تابستان در ایران ، طاووسی و همکاران در سال ١٣٨٩ با هدف واکاوی همدید سامانه های گرد و غبار در استان خوزستان در طی دوره ی آماری ١٩٩٦ تا ٢٠٠٥، صمدی در سال ١٣٩٠ با استفاده از سنجش از راه دور با هدف شناسایی چشمه های ایجاد گرد و غبار، الدوساری و همکاران در سال ٢٠١٢ بر روی منشاء و مسیر حرکت غبارهای منطقه غرب خلیج فارس و کشور کویت در ماه های مختلف سال ، زراسوندی در سال ١٣٩٠ و ١٣٩٢، بررسی خصوصیات کانیشناسی و ژئوشیمیایی ذرات گرد و غبار در استان خوزستان ، نجفی و همکاران در سال ٢٠١٣ و ززولی فلاح و همکاران در سال ١٣٩٣ با هدف منشاءیابی کانون - های خارجی گرد و غبار در بازه های زمانی کوتاه مدت ، اشاره کرد.
در این تحقیق با توجه به آنالیز کانی شناسی نمونه های برداشت شده از گرد و غبارهای وارده به کشور، کانی شناسی نمونه ها در قالب پنج گروه اصلی(١) کربنات ها (کلسیت و دولومیت )، (٢) سیلیکات ها (کوارتز)، (٣) کانیهای رسی (ایلیت و کلریت )، (٤) تبخیریها (ژیپس و هالیت ) و (٥) فلدسپار مورد بررسی قرار گرفت (جدول ١).