سیر تشریع حجاب در قرآن کریم

مساله حجاب یکی از موضوعات بسیار مهم و حساس جامعه اسلامی است که از سده نخستین ظهور اسلام تا به امروز مورد توجه دانشمندان اسلامی به‌ خصوص فقها، مفسران، جامعه‌شناسان و روان‌‌شناسان بوده است. قرآ‌ن‌کریم نیز این مهم را مورد اهتمام خود قرار داده و در آیات متعدد و به مناسبت‌های مختلف، به آن پرداخته است، ضمن این‌که قرآن در خلال آیات مربوط به اصل تشریع حجاب، جایگاه، احکام و فلسفه آن نیز اشاره کرده است. این مقاله در صدد آن است که مساله حجاب را از نظرگاه قرآن با استمداد از روایات به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و تحقیق قرار دهد تا این بحث اساسی از نگاه مهم‌ترین مصدر تشریع اسلامی تبیین شود. در این نوشتار روشن می‌شود که حجاب با قطع نظر از کمیت و کیفیت آن، یک امر مسلّم در دین مبین اسلام است و رعایت آن بر زن و مرد لازم است. ضمن آن‌که قرآن در مراحل تشریع حجاب به دو ویژگی توجه داشته است؛ نخست آن‌که رعایت این مهم را از خانواده خود پیامبر صلّی الله علیه و آله آغاز و سپس به درون جامعه تسری داده است و دیگر ویژگی آن، تدریج، یعنی شروع از مرحله آسان به مرحله دشوار است. در نهایت خداوند در قرآن اعلام می‌کند که آثار این پایبندی به حکم الهی، به سود خود جامعه و تضمین کننده سلامت جامعه بشری است.

The issue of Hijab is one of the most important issues in Islamic society that Islamic scholars, especially, jurists, interpreters, sociologists, and psychologists have been paying attention to it since the first century of the advent of Islam. The Holy Quran also pays attention to it in several verses on different occasions; meanwhile, Quran points out the position, rules, and philosophy of the principle of Hijab legislation. This descriptive-analytical research tries to investigate the issue of Hijab from the view of Quran using narratives with the purpose of explaining this basic issue from the view of the most significant reference of Islamic legislation. In this article, it will be clarified that Hijab, regardless of its quantity and quality, is a certain issue in Islam and its observance is a necessity for men and women. Quran pays attention to the two attributes concerning the stages of Hijab trend; first, the observance of this necessity starts from the family of the Prophet Mohammad and then it is followed by other members of the society; and second, gradation which means to start from an easy stage to a hard stage. Finally, God declares in Quran that the effects of the adherence to this divine rule are beneficial to society, itself, and guarantee the health of human society.

ضمن آن‌که قرآن در مراحل تشریع حجاب به دو ویژگی توجه داشته است؛ نخست آن‌که رعایت این مهم را از خانواده خود پیامبر(ص) آغاز و سپس به درون جامعه تسری داده است و دیگر ویژگی آن، تدریج، یعنی شروع از مرحله آسان به مرحله دشوار است. با توجه به رعایت اعتدال در دین اسلام، حکم حجاب تنها به زنان اختصاص نیافته، بلکه خداوند آن را برای مردان نیز قائل است، البته برای هر کدام، حد و مرزی در نظر گرفته شده است. باید توجه داشت که گرچه موضوع حجاب اسلامی از صدر اسلام تاکنون در منابع اسلامی به خصوص منابع حدیثی و تفاسیر قرآن‌کریم از جمله تفسیر المیزان، تألیف علامه سید محمد حسین طباطبایی و تفسیر نمونه، نوشته آیت الله ناصر مکارم شیرازی و همکاران ایشان مطرح بوده است، اما تدوین کتابی مستقل در این‌باره دست‌کم تا وقوع انقلاب اسلامی چندان مورد توجه نبوده است. در هیچ کجای احکام دین اسلام، زن حایض از معاشرت منع نشده است، تنها زنان در بعضی از امور واجب همچون نماز و روزه معاف شده‌اند که اگر این‌طور نبود، سبب بیماری روحی و افسردگی آنان می‌شد و حکمت خداوند زیر سؤال می‌رفت، در صورتی ‌که هیچ‌ کار خدا بی‌دلیل نیست و به یقین این مسأله، نمی‌تواند دلیل محکمی برای پوشش و حجاب باشد. اذن گرفتن فرزندان این آیه شریفه گرچه مربوط به موضوع بلوغ فرزندان و احکام ورود بر پدر و مادر است و باید در جای خود مورد بررسی قرار گیرد، اما به نوعی با رعایت حجاب در درون خانه مرتبط است.

حجاب ، زینت ، تبرج ، تشریع ، قـرآن‌کریم

legislation ، The holy Quran ، hijab ، ornament ، panache