چکیده:
دقت در خطبه های حضرت فاطمه(علیها السلام) ثابت می کند که ویژگی های بی نظیر خطابی
در سخنرانی های حضرت(علیها السلام) وجود دارند. این مقاله با توجه به شاخصه های
منطقی مشهور در «فن خطابه»، به تأمل در ارکان خطبه فدکیه پرداخته و در این زمینه،
ضمن توضیح روش خطابه در مبحث «صناعات خمس» منطق، شواهد بارزی از فرازهای خطبه را
برای احراز کم و کیف ویژگی های خطابی آن بیان نموده است.
خلاصه ماشینی:
ویژگی های خطبه فدکیه خطبه مزبور دارای آرایش های لفظی و معنوی بسیار و بخصوص صنعت «سجع» است و موهم این پندار گردیده که از حضرت فاطمه(علیها السلام) نیست; چرا که نثر مرسل است و به زبان دادخواهی و شکایت نمی باشد و حال آنکه در خطبه، تشبیه و استعاره و کنایه به کار رفته است.
خطبه حضرت حکایتی شیوا و بلیغ از تمام اصول و فروع دین است; تعلیمی از مبانی دین مبین اسلام برای مردمی که هنوز از پیامبر فاصله چندانی نگرفته اند، اما چه زود فراموش کردند که چه بودند و اکنون با عنایت خدا و پیامبر به چه خیری از دنیا و آخرت رسیده اند و بر سر میراث این پیامبر، کردند آنچه را کردند!
([1]) شواهدی از خطبه فدکیه: حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) از همه روش های خطابه و انذار بهره جست و به فرمان الهی عمل نمود که فرمود: (ادع إلی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجادلهم بالتی هی أحسن) (نحل: 125) بر ایشان برهان آورد، پند و موعظه کرد و به بهترین وجه جدال نمود.
»([1]) بیانات حضرت از این رو، به «خطبه» معروف گشته اند که درصدد اقناع مخاطبانی بیان شده اند که ظرفیت پذیرش برهان را ندارند; یعنی ضعف شنوندگان، ایشان را وادار نموده است تا به جای برهان، از خطابه استفاده نماید.
بدین دلیل، از روش «خطابه» بهره جسته است; همان گونه که فرزند گرامی اش، حضرت امام حسین(علیه السلام)، با اهدای خون، دین جد خویش را احیا نمود; زیرا برای مخاطبان شیوه های تبلیغی گوناگونی منظور شده اند.