چکیده:
همزمان با بروز جنگ جهانی دوم، ایران نسبت به این جنگ اعلان بیطرفی کرد، اما دول متفق به بهانۀ حضور جاسوسان آلمانی در ایران، در شهریور ماه 1320، مقدمات حمله به ایران را فراهم آوردند و وارد ایران شدند. همانگونه که جنگ جهانی دوم تحولاتی را در اروپا به وجود آورد و اوضاع اجتماعی و اقتصادی آن را دگرگون کرد، در ایران و به ویژه در خراسان هم موجب بروز تحولاتی شد. خراسان به دلیل موقعیت استراتژیک و وجود مرزهای مشترک با شوروی، مورد توجه دول متفق قرار گرفت و وجود چنین عواملی موجب نفوذ هر چه بیشتر نیروهای انگلیس و شوروی در خاک خراسان شد و پیامدهای غیرقابل جبرانی را به همراه داشت. هدف اصلی مقالۀ حاضر، بررسی پیامدهای جنگ جهانی دوم بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی خراسان میباشد و روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی است. این نوشتار به دنبال پاسخ به این پرسش است که اشغال ایران در جنگ جهانی دوم از سوی متفقین، چه تأثیری بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم خراسان داشته است؟ به نظر میرسد اشغال ایران، موجب افزایش مشکلات و نا به سامانیهای اجتماعی و اقتصادی خراسان شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که پس از اشغال ایران، ناهنجاریهای اجتماعی و شرایط نامناسب اقتصادی از جمله، راهزنی، اعتیاد، ناامنی، شیوع بیماریهای گوناگون، تورم و افزایش قیمت، به طور کاملا محسوس، در سراسر استان ها، رشد چشمگیری یافته است و وجود این مشکلات و نا به سامانی ها، معلول عواملی گسترده می باشد که در این نوشتار به آنها اشاره شده است. مورخان اصولا در پژوهش های تاریخی با نگاهی سیاسی و یا نظامی جنگ جهانی دوم را ارزیابی و مورد بررسی قرار داده اند، این در حالی است که بیشترین این پیامدها به بدنه اجتماعی و اقتصادی جامعه آن روز ایران آسیب رسانده است.
At the same time as World War II broke out, Iran declared neutrality, but the Allies prepared to invade Iran on the pretext of the presence of German spies in Iran in September 1320 and entered Iran. Just as World War II brought about changes in Europe and changed the social and economic situation, so did Iran, and especially Khorasan. Due to its strategic position and the existence of common borders with the Soviet Union, Khorasan received the attention of the Allied governments and the presence of such factors increased the influence of British and Soviet forces on Khorasan territory and had irreparable consequences. The main purpose of this article is to investigate the consequences of World War II on the social and economic status of Khorasan and the research method is descriptive-analytical. This article seeks to answer the question: what effect did the occupation of Iran have on the social and economic situation of the people of Khorasan during World War II? Occupation of Iran seems to have caused problems and disadvantages of Khorasan social and economic system. The findings show that after the occupation of Iran, social abnormalities and inappropriate economic conditions such as banditry, addiction, insecurity, various diseases, inflation and rising prices have been noticeable throughout the provinces. These problems and the lack of organization are caused by the broader factors mentioned in this article. Historians have historically evaluated and examined World War II politically or militarily in historical research, while most of these consequences have damaged the social and economic structure of Iranian society that day.
خلاصه ماشینی:
تأثیرات جنگ جهانی دوم در وضعیت اجتماعی- اقتصادی خراسان هادی وکیلی 1 شادی حاجیزاده سعدآباد 2 نازنین حاجیزاده سعدآباد 3 تاریخ دریافت: 9/2/1399 نوع مقاله: علمی - ترویجی تاریخ پذیرش: 15/5/1399 شماره صفحه: 121-148 چکیده همزمان با آغاز جنگ جهانی دوم، ایران بیطرفی خود را در این جنگ اعلان کرد؛ اما دولتهای متفق با بهانه حضور جاسوسان آلمانی در ایران، در شهریورماه 1320 به ایران وارد شدند.
در این میان، خراسان نیز مانند دیگر نواحی ایران دستخوش مشکلات بسیار گردید؛ بویژه که مورد تجاوز خشونتبار نیروهای شوروی قرار گرفته و بدبختی، نداری، ناامنی، دزدی، کمبود موادغذایی و سهمیهبندی کالاهای ضروری مثل نان، مشکلات مردم خراسان و مشهد را دوچندان کرده بود.
در پی جنگ جهانی و سقوط رضا شاه، اوضاع اجتماعی و اقتصادی خراسان نیز همانند دیگر نقاط ایران «دچار بلوا و آشوب شده بود، کمیابی ارزاق عمومی و گسترش راهزنی و آزادی عمل دزدان، تاراج سرمایههای اجتماعی را در ابعاد گوناگون باعث گردیده بود.
استقرار روسها در این استان موجب شده بود که هر روز مشکلات جدیدی بروز کند؛ بویژه آنکه اختلاف پنهان بین دو قدرت جهانی آن روز، یعنی اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان، از زمانهای دیرین در مورد خراسان وجود داشت» (الهی، 1380: 57).
دلایل خروج شوروی و اثرات فرهنگی- اجتماعی بر مردم خراسان ارتش شوروی در نهایت بر اساس موافقتنامهای که در اوایل خرداد 1325، بین ایران و شوروی در هنگام سفر قوام السلطنه به مسکو منعقد گردید، از خاک ایران، از جمله خراسان خارج شد (میرنیا، 1373: 224) و ارتش سرخ روسها پس از چهار سال و پنج ماه که در مشهد حضور داشت، پادگان مشهد را ترک نمودند (روزنامه راستی، 20 اردیبهشت 1324: 31).