چکیده:
جنگ تحمیلی در 31 شهریور سال 1359 به رهبری صدام، بهمنظور ایجاد رعب و وحشت و گرفتن تلفات انسانی و تلاش برای اشغال خوزستان در جهت پیشبرد یک هدف سیاسی و نظامی طراحی شده بود؛ از همین رو رژیم بعث عراق با حمایت و هدایت دول غربی برای مقابله با شکوفایی انقلاب اسلامی با راهاندازی جنگ تحمیلی و بهرهگیری از موقعیت خاص ژئوپلیتیکی ایران تلاش نمود تا با هجوم سراسری به مرزهای جغرافیایی ایران به هر شکل ممکن با این انقلاب مقابله کرده و از قدرت آن بکاهد. سؤال اصلی این پژوهش این است که متغیرهای جغرافیایی دو کشور ایران و عراق چه نقشی در جنگ تحمیلی ایفا نموده است؟ هدف پژوهش، بررسی متغیرهای جغرافیایی و میزان اثرگذاری آن در فرجام عملیاتهای نظامی میباشد. این مطالعه با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و دستاورد اصلی آن این است که: رژیم بعثی صدام با توجه به خلأ ژئوپلیتیکی و عدم دسترسی به آبهای آزاد و با عنایت به شرایط اقلیمی ناهموار و سخت در جوار مرزهای ایران با حمایت آشکار و نهان دولتهای غربی و همسایه، درصدد اشغال نظامی ایران برآمد که با هدایت حضرت امام خمینی و ایستادگی مردم و ایدئولوژی انقلابی و اسلامی مردم ایران در دستیابی به اهداف شوم خود ناکام شد و اینگونه حاکمیت و مرزهای جغرافیایی ایران در پایان جنگ از دستبرد و چپاول غارتگران محفوظ ماند.
The imposed war of September 1980, which was led by Saddam has been designed to intimidate and inflict human casualties and to try to occupy Khuzestan in order to advance a political and military objective. Hence; the Iraqi Ba'athist regime with the support and guidance of Western governments in order to counter the rise of the Islamic Revolution by launching an imposed war and taking advantage of Iran's specific geopolitical position, tried to counteract and reduce its power by any possible invasion of Iran's geographical borders. The main question of this study is: what role did the geographical variables of the two countries of Iran and Iraq play in the imposed war? The purpose of this study is to investigate the geographical variables and their impact on the outcome of military operations. This study is a descriptive-analytical one and its main achievement is that: Saddam's Ba'athist regime because of the geopolitical vacuum and the lack of access to free waters and due to its harsh climatic conditions at the near of Iranian borders, with open and clandestine support of Western and neighboring governments attempted to occupy Iran which failed to achieve its own sinister goals under the leadership of Imam Khomeini and the resistance of Iranian people and their revolutionary and Islamic ideology. Thus, at the end of the war, the sovereignty and geographical boundaries of Iran has been saved from the loot and plunder of plunderers.
خلاصه ماشینی:
ملاحظات ژئوپليتيکي مرز ايران و عراق سرويلسون فرماندار کل سياسي منطقه در سال هاي اشغال عراق توسط انگلستان ، در مورد اهميت راهبردي عراق گفته است کليد کل منطقه راهبردي در بغداد است و ما با اشغال عراق توانستيم خنجري در جهان اسلام فرو کنيم و بدين طريق از تجمع مسلمين بر عليه خودمان در 101 خاورميانه جلوگيري کنيم ، براي ما مسلم است که سياست ما در زمان صلح بايد حفظ اين کشور باشد؛ زيرا براي ما بين النهرين مانند ميخي است که همه کشورهاي زير سلطه انگلستان را در منطقه نگه ميدارد، لذا نبايد با کشورهاي جهان عرب يا ساير کشورهاي اسلامي متحد شود، بلکه بايد به اندازه کافي از آنان دور نگه داشته شود، که به نظر مي رسد امروزه نيز غرب و در رأس آن آمريکا، به همين دلايل براي جلوگيري از اتحاد ملت هاي مسلمان در منطقه ، غارت و تسلط بر منابع نفتي خليج فارس با راهکنش ها و شيوه هاي مختلف ، عراق را به اشغال نظامي خود در آورده و سعي دارد که عراق را همچنان منفور ساير کشورهاي منطقه قلمداد و بدينسان ميخي که همه کشورهاي منطقه را ميتواند نگه دارد، واپايش کند (عزتي، ٥١:١٣٨١).
در بخش دوم مرز ايران و عراق که از تنگه باويسي تا دهلران امتداد دارد با توجه به معابر نفوذي و مواضع پدافندي، مناسب ترين محل براي هرگونه عمليات آفندي و پدافندي ميباشد و امکان نفوذ دشمن را به داخل کشور به حداقل ميرساند و به همين دليل در جنگ تحميلي همين شکل زمين مانع پيشروي دشمن در عمق خاک کشور بود (صفوي، ١٣٧٨: ١٣٠) 103 ٣- هيدروپليتيک عراق اغلب رودخانه هاي جاري در عراق از کشورهاي همسايه سرچشمه گرفته اند و به نوعي عراق را در گروگان خود قرار داده اند؛ بنابراين در موقع لازم ميتوانند فشـارهاي لازم را بـر عـراق وارد کنند.