چکیده:
در روند بازسازی الگوهای معیشتی ساکنان گذشتۀ مناطق مختلف ایران، تطبیق محتوای متون تاریخی و جغرافیایی با شواهد باستانشناختی، بسیار راهگشا خواهد بود. شهرستان درهشهر از توابع استان ایلام، از جمله مناطقی است که بیشترین دورۀ استقراری به لحاظ تراکم آثار در آن مربوط به دورۀ ساسانی (117 اثر) است. در این پژوهش برآنیم با تلفیق و تطبیق شواهد باستانشناختی و اطلاعات محیطی با محتوای متون جغرافیایی، الگو یا الگوهای معیشتی ساکنان ساسانی شهرستان درهشهر را استنباط و ارائه کنیم. با استناد به شواهد باستانشناختی، برآیند پژوهش نشان میدهد که در دورۀ ساسانی مهمترین الگوهای معیشتی متناسب با جغرافیای طبیعی منطقه، ابتدا کشاورزی آبی و سپس کشاورزی دیم و دامداری (کوچرویی عمودی) بوده است. در نتیجه، میان نتایج تحلیل دادههای باستانشناختی و محتوای متون تاریخی و جغرافیایی در بحث کشاورزی این منطقه (فراوانی آب و حاصلخیزی خاک) همخوانی نزدیکی وجود دارد. علاوه بر این، با استناد به مطالعات قومباستانشناسی، در این دوران در بخش کشاورزیِ آبی استفاده از کانال و برای مناطق دیم استفاده از تراسهای سنگی رایج بوده است. این پژوهش به لحاظ ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی و توصیفی- تحلیلی و اطلاعات آن براساس مطالعات میدانی و کتابخانهای گردآوری شده است.
In the process of rebuilding the livelihood patterns of past inhabitants of different parts of Iran, accommodating the content of historical and geographical texts with archaeological evidence will be very helpful. Darreh Shahr, located in Ilam province, is one of the areas within which the most establishment period, in the terms of concentration of works, belongs to Sassanid era (117 works). Here, we aim to infer and present the Sassanid inhabitants livelihood pattern or patterns of Darreh Shahr, by integration and matching the archaeological evidence and environmental information with the content of geographical texts. Based on archaeological evidence, the results show that in Sassanid era, the most important livelihood patterns adequate with the natural geography of the region were irrigated agriculture, followed by dry farming and livestock farming. Hence, there is a close correlation between the results of the analysis of archaeological data and the content of historical and geographical texts around the agricultural of this area. In addition, according to ethnological studies, use of canals for irrigated agricultural sector and stone terraces for the dryland farming were common. This research is based on historical and descriptive-analytical research method and its information is gathered from field studies and libraries.
خلاصه ماشینی:
خـداکرم مظاهری ، محسن زینی وند و بهرام کریمی (١٣٩٣) نیز با شرحی بر جغرافیـای تـاریخی ایالـت مهرجان قذق ، با استناد به شواهد باستان شناسی ، زوال این ایالت را قرن چهارم قمری دانسته انـد و در نهایت در کتاب باستانشناسی و تاریخ درهشهر نوشتۀ اکبـر شـریفی نیـا و طیبـه شـاکرمی (١٣٩٦)، مجموعه منابع منتشر شده فوق در رابطه با آثار ساسانی شهرستان دره شهر جمع آوری و در کنار جغرافیای تاریخی این منطقه و تکمیل آن ارائه شـده انـد.
با استناد به پژوهش های باستان شناسی در دیگر مناطق ایران چـون خوزسـتان (ونکـه ، ١٣٨١: ٥١١ – ٥٠٣؛ ادمز، ١٣٨٥: ٩، ١٦؛ اسدی ، ١٣٩١ : ٣١٧)، دهلـران (-٢٣٥ :٢٠١٦ ,Neely ١٩٤ :٢٠١٤ ,Hartnell ;٢٥٤-٢٣٢ ,٢٠١١ ,Ibid ;٣٠٠)، فــارس ( ;٢٠١٣ ,Asadi et al ٢١٠ :٢٠١٤ ,Whitcomb) و مناطق بین النهرین (سیمپسون ، ١٣٨٩: ٨٧)، استفاده از تکنیک هایی چون ساخت کانال ، قنات ، سد و بندها، لوله کشی آب و غیره از مهم تـرین شـیوه هـای مـدیرت منابع آبی با هدف رونق کشاورزی آبـی و گـسترش سـطح زمـین هـای زیـر کـشت در دوران ساسانی بوده است (تصاویر شمارۀ ٢).
(123 نتیجه گیری با استناد به بررسی های باستان شناسی ، بیشترین شواهد فرهنگی در شهرستان دره شهر مربوط به دورۀ ساسانی است .
Quarterly Journal of History of Islam and Iran, Vol. 30, No. 48, 2021 Alzahra University, http://hii.
Quarterly Journal of History of Islam and Iran, Vol. 30, No. 48, 2021 Alzahra University, http://hii.