چکیده:
نهج البلاغه، نمایان گر سیره ی عملی امام علی(ع) در برخورد با اقلیت های دینی(اهل کتاب) است. در این مقاله به ابعاد نظری و عملی سیره امام علی(ع) در روابط فردی و اجتماعی با اقلیت های دینی از منظر نهچ البلاغه پرداخته شده است. از جمله اصولی که به آن پرداخته شده است اصل حفظ و کرامت انسانی و روابط صحیح و خداپسندانه با اقلیت های دینی، اصل تساهل و رفق و مدارا همراه با رعایت حقوق اهل ذمه و گفتار های حکیمانه ی امام علی(ع) که منشا قرآنی دارد، عامل جذب عده ای از اهل کتاب(اقلیت های دینی) به سمت دین اسلام و مسلمان شدن آنان گردیده است. روش حکومتی امام علی(ع) در طول حکومت رسول خدا (ص) در برخورد با اهل کتاب، گذشت همراه با اخلاق صمیمانه و کریمانه بوده است. اما در زمینه احکام الهی و انجام دستورات الهی بسیار قاطع و با جدیت و با هر گونه بدعت گذاری به شدت مقابله کرده اند. روش تحقیق در این مقاله به شیوه ی کتابخانه ای با تکیه بر منابع اصلی و درجه اول می باشد که برای فهم بهتر از منابع درجه دوم و مطالعات و تحقیقات جدید نیز استفاده شده است. همچنین نا گفته نماند که برای تحلیل و تبیین حوادث از روش تحلیل کلی، مربوط به کلیات حوادث و تحلیل جزئی مربوط به جزئیات حوادث استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
برنامه حکومتی امام علی (ع) در کرامت انسان ها: امام علی(ع) از اینکه مردمان خود را در مقابل حاکمشان ذلیل جلوه دهند و آنان را در معرض ستایش افراطی قرار دهند، منع می کرد و این کار را برخلاف شئونات اسلامی و انسانی می دانست: « مردم، از پست ترین حالات زمامداران در نزد صالحان این است گه گمان برند آنها دوستدار ستایشاند، و کشور داری آنان بر کبر و خودپسندی استوار باشد، و خوش ندارم در خاطر شما بگذرد که من ستایش را دوست دارم، و خواهان شنیدن آن می باشم » (نهج البلاغه،خطبه 216،ص325) در خصوص رعایت اصل تکریم انسانها ، وقتی جاریه بن قدامه برای دفع گروه های غارتگر قاسطین اعزام گردید، امام علی(ع) به وی سفارش ها و وصایایی کرداز جمله: « ای جاریه، تو را وصیت می کنم بترس از خدا چه آن جامع نیکیها است، به یاری خدا رهسپار شو پس دشمن خود را که تو را بدو فرستاده ام دیدار کن و جز با کسی که با تو نبرد کند نبرد مکن، زخمداری را مکش و چارپایی را بزور نگیر، مرد و زن مسلمانی را دشنام مده تا خود بکاری تن دهی که شاید دیگری را بر آن ادب کنی و بر مرد و زن ذمی ستم مکن و خدا را یاد کن»(یعقوبی: 1366،ج2،صص 109،110،ابن اعثم کوفی: 1380،ص 729 ) امام علی (ع) آنچنان نسبت به گرامیداشت و حرمت انسانها اعم از مسلمان و غیر مسلمان تاکید داشت که ابن ابی الحدید معتزلی نقل کرده است که آن حضرت فرمود: « من اذی ذمیاً فکانما آذ انی » هر که اهل ذمه ای را بیازارد، چنان است که مرا آزرده باشد.