چکیده:
حد محاربه یکی از مجازاتهای تعیینشده در نظام جزایی اسلام به شمار میرود. آیه شریفه «انّما جزاء الّذین یحاربون الله و رسوله و یسعون فی الارض فسادا ان یقتّلوا او یصلّبوا او تقطّع ایدیهم و ارجلهم من خلاف او ینفوا من الارض» (مائده: 33) محور اصلی بحث محاربه است؛ اگر چه در نگاه بدوی دو موضوع «محاربه» و «افساد فی الارض» موضوعات مشخصی هستند ولی گاه وجود روایات و برداشتهای مختلف و همچنین فروعات آن باعث شده فقها در این دو زمینه اختلافاتی داشته باشند. پژوهش پیشرو با نگاهی به میراث گرانبهای فقهی به بررسی شروط حکم محاربه و فرق آن با افساد فیالارض از منظر فقهای امامیه میپردازد و به این نتیجه دست مییابد که عنوان افساد فی الارض مصادیق متعددی دارد که برخی از آنها عنوان معینی مانند محاربه هم پیدا میکند.
خلاصه ماشینی:
آیه شریفه «إِنَّما جَزاءُ الَّذینَ یُحارِبونَ اللهَ وَ رَسوُلَهُ و یَسعَونَ فی الاَرضِ فَساداً اَن یُقَتَّلوُا اَو یُصَلَّبوُا اَو تُقَطَّعَ أَیدیِهم وَ أَرجُلُهُم مِن خِلافٍ أو یُنفَوا مِنَ الاَرضِ» (مائده: 33) محور اصلی بحث محاربه است؛ اگر چه در نگاه بدوی دو موضوع «محاربه» و «افساد فی الارض» موضوعات مشخصی هستند ولی گاه وجود روایات و برداشتهای مختلف و همچنین فروعات آن باعث شده فقها در این دو زمینه اختلافاتی داشته باشند.
شهید ثانی در این باره میفرمایند: «تقدير الحد شرعاً واقع في جميع أفراده كما أشرنا إليه سابقاً، و أما التعزير حلّى، محقق، نجم الدين، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ج 4، ص136.
و هذا المفهوم إذا استدام و استمرّ: يعبّر عنه بالمحاربة على مفاعلة و يؤيّد الأصل سائر مشتقّات عاملى، شهيد ثانى، زين الدين بن على، مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، ج14، ص 326.
اشتراط قصد ترساندن مردم یکی دیگر از شروط محاربه، قصد ترساندن مردم است؛ فقها گفتهاند که اگر موجب ترساندن مردم بشود، بدون آنکه چنین قصدی کرده باشد، محارب نیست؛ البته منظور از مردم تعداد مشخصی نیست؛ همانطور که در کتب فقهی اشاره شده، حتی اگر به قصد اخافه یک نفر باشد، به گونهای که عنوان فساد فی الارض بر آن تطابق کند، محارب است.
مدالیل آیه محاربه در آیه 33 سوره مائده حد محاربه مشخص شده است: طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، النهاية في مجرد الفقه و الفتاوى، ص720 «المحارب هو الذي يجرّد السّلاح، و يكون من أهل الرّيبة...