چکیده:
شیوه تدریج در «نزول و ابلاغ» یکی از مهمترین روشهایی است که اسلام برای دستیابی به اهداف معینشدۀ خود در جامعه و هدایت و راهبری مردم و برخورد با انحرافات و عقاید نادرست به کار گرفت. التفات به واقعیتهای زمانه و شرایط آن باعث شد شارع همواره سطح مخاطب، نوع معرفت انتقالدادهشده و عمق تغییر در زندگی را ملاک بیان و اجرای تدریجی معارف و احکام دین قرار دهد. این مبانی که در نزول قرآن و تشریع دین در عصر نزول به کار گرفته شد، در سیره نبوی و ائمه بهویژه در اجرای احکام به کار رفت. روش تدریج و اثرات تعلیمی و تربیتی آن مبتنی بر دلایل عقلانی و بهمنظور رفق و مدارا با مردم است. بنابراین در عصر غیبت نیز توجه به این روش در اجرای احکام دور از نظر نیست.
Graduation in "descent & transmission" is one of the most important methods used by Islam to achieve its certain purposes in society for leading people and countering deviation and untrue beliefs. Regarding realities and circumstances caused legislator (Share´) always to set the level of addresser, the kind of transmitted knowledge and the depth of change in life, as statement basis for religious commandment executing gradually. This basis which used in Holy Quran descent and religious legislation at the descent period, applied in prophetic & Imams comportment particularly in executing orders. Graduation method and its educative impacts are based on rational reasons and to tolerate people. So this method maybe regarded for executing commandments in Qaiba (absence) period.
خلاصه ماشینی:
درمقابل، در مدینه که جامعه اسلامی و دینی شکل گرفته است و مردمی با بنیانها و بنیادهای فکری توحیدی و تا حدودی متخلق به اخلاق اسلامی و مؤدب به آداب الهی کنار هم جمع شدهاند، دیگر مثل جامعه مکی ضرورت ندارد که اعتقادات اولویت نخست باشد و تعلیم الهی همان سیر را داشته باشد، بلکه در چنین فضایی برای تثبیت تمدن وحیانی اسلام، باید به دنبال تکثیر و تداوم عمل به احکام شریعت بود تا در سایۀ آن ملکات اخلاقی تثبیت شود و دنبال آن جوهره اعتقادی و ایمانی مسلمانان توسعه یابد (اسماعیلیزاده، ۱۳۸۹، ص۵۱ - ۸۴؛ زرقانى، بیتا، ج۱، ص۲۱۲).
بهتعبیری قرآن علاوه بر آنکه خود بهتدریج بر پیامبر۹ نازل و به مردم ابلاغ میشد، در تشریع برخی اصول و فروع و در بیان واجبات و محرمات و حتی اخلاقیات نیز شیوه تدریج را به کار گرفته و عنصر زمان و مکان را رعایت کرده است؛ ازاینرو احکام و قوانینی که از بین بردن آن مستلزم زمانی طولانیتری بود، مثل بیان تدریجی حکم شراب (ر.
باید دید آیا این روش تنها در نزول قرآن مورد توجه شارع بوده است یا در سنت نبوی و ائمه نیز میتوان شواهدی بر تدریج در بیان و اجرای دین یافت.
3. تحلیل اصول تربیتی مبتنی بر تغییر و تحول تدریجی همانگونه که گفتیم، تدریج در «مرحله تشریع» امری متعارف در اسلام بوده و به اقتضائات در جامعه توجه داشته و گاه اجازه داده است مردم عرف و عادت غلط خود را ادامه دهند تا فضای فکری و اجتماعی مناسب برای «قانون جدید» و بیان حکم الهی فراهم آید.