چکیده:
گستردگی قلمرو سلوکیان در شرق و نیاز آن به تسلط بر اتباع ایرانی، منجر به ایجاد پایگاه های حامی خود با مجبور ساختن اتباع یونانی-مقدونی به مهاجرت در درون سرزمین های شرقی شد. ساخت زنجیرگونه کلونی ها درطول مسیر های تجاری شرق و عملکرد سیاسی-اقتصادی آن ها سبب استحکام حکومت سلوکی و دوام بیشتر آن نسبت به حکومت اسکندر مقدونی شد. وجود کلونی های هلنیستی در آسیای مرکزی سبب شد تا جمعیت انبوهی از مهاجران یونانی-مقدونی به سوی این منطقه گسیل شوند که خود پنجره جدیدی به روی تجارت شرق به غرب باز کرد. مقاله حاضر، بر آن است تا با تکیه بر داده های باستان شناختی و متون تاریخی و به روش توصیفی-تحلیلی، نخست به روشن ساختن ماهیت شهرسازی سلوکیان و تفاوت کلونی ها و پولیس ها بپردازد؛ سپس علل ساخت و کاربرد کلونی ها در آسیای مرکزی و فلات ایران را شرح دهد. از آنجا که تمرکز پژوهش های گذشته بیشتر به نحوه ساخت و تجدیدبنای شهرهای سلوکی در سوریه و آسیای صغیر بوده است. پژوهش حاضر، سعی دارد تا بر این پرسش اصلی تمرکز کند که، هدف سلوکیان در ساخت کلونی ها و شهرهای مختلف چه بوده است؟ فرضیه تحقیق آن است که سلوکیان علاوه بر استفاده نظامی از این شهرها، به استفاده اقتصادی از آن ها نیز می اندیشیدند؛ چراکه جایگاه این کلونی ها که بعد ها به شهرهای بزرگ تبدیل شدند، درطول جاده های تجاری شرق بوده است که خود بر نقش اقتصادی آن ها افزوده است.
خلاصه ماشینی:
علاوهبر آثار بالا در سالهای اخیر چند اثر مهم نیز در باب کلونیها نوشته شده است؛ ازجمله «استروتمن» (Strootman, 2011) نیز در اثر خویش بهنام پادشاهان و شهرها در عصر هلنیستی به ویژگیهای پولیس و کلونیها در تمدن هلنیستی پرداخت؛ وی در این مقاله سعی دارد تا نشان دهد که شاهان سلوکی برای افزایش قدرت خود در مناطق تحت تملکشان دست به ساخت کلونی و پولیس میزدند و از مهاجرت افرادی از آسیایصغیر یا یونان به داخل فلات ایران سعی در ایجاد پایگاههای وفادار به حکومت داشتند.
یکی دیگر از ابدعات اسکندر ساخت پادگانها در جوار شهرهای بزرگ و مناطق راهبردی برای حفظ آن ناحیه بود (Fraser, 1996: 170-190)؛ هرچند شاید بتوان ساخت پادگانها را الگوبرداری از نظام پادگانسازی هخامنشیان دانست و شاید بهظاهر هدف اولیۀ اسکندر تنها نظارت نظامی مناطق متصرفه بود، اما پس از چندی با اسکان مهاجران و دادن اقطاع به ایشان جهت تثبیت مهاجرت ایشان (Kreissig, 1978: 40-46) معلوم میشود که وی علاوهبر سیاست نظارت نظامی مناطق در پس پردۀ این تدابیر آمیختگی شرق و غرب را درنظر داشت (Smith, 1988: 20-21).
موضوعی که در تاریخ سلوکیان به کرات دیده میشود، این است که هنگامیکه سیاست شاهان سلوکی بر اسکان مهاجران بنا شده، منابع حاکی از تأسیس کلونیها، افزایش مهاجران و ارتقاع برخی کلونیها و شهرهای غیرهلنی به پولیسها هستند (Marfoe , 1978: 623-624)، اما افول قدرت سلوکیان و درگیری این پادشاهان در مناطق غربی سرزمینشان همزمان میشود با از دست رفتن کلونیهای که در دورۀ قبلی ساخته بودند.
Settlements of the Ptolemies: city foundations and new settlement in the Hellenistic world (Vol. 43).