خلاصه ماشینی:
"این ناحیهء پهناور از سه بخش گستردهء ترکستان چین یا ترکستان شرقی،و ترکستان روس یا ترکستان غربی،و ماوراء النهر و به طور کلی بخش عظیمی از نواحی شرق ایران-که به ایران شرقی معروف بود-تشکیل شده است.
فرهنگ سغدیان-که شاید در اصل قبیلهای ایرانی بودند-در ایام باستان،در آن نواحی فرهنگی ممتاز بود و از نظر مذهبی نیز گونهای مزدا پرستی در میان آنان رواج داشت یا وجودی که برخی پیروان بودایی،مانوی و مسیحیان نسطوری نیز در آنجا وجود داشتند2.
در مقاطعی از تاریخ نیز حتی مکاتب خوارزمی و سغدی و باختری دیگر سبکهای هنری را تحت الشعاع خود قرار میداده است (آثار مکشوفه در شهر باستانی افراسیاب میتواند از بهترین مثالها باشد)شرقیترین ناحیهای که ایرانیان در آنجا رخنه کرده بودند،ناحیهء چین-چیانگ یاسین-کیانگ چین بوده است.
با این توضیحات ابن اثیر میتوان چنین برداشت کرد که حدود سال 22 هجری قمری شهر مرو هم به قلمرو مسلمانان افزوده شده است.
از منابع چنین برمیآید که فتح بخارا و سمرقند به آسانی نبوده و مرد این دو شهر،و نیز دیگر نواحی سغد و ترکستان بویژه کش و نسف مقاومت زیادی از خود نشان دادهاند.
عبد الملک برای آنکه نظم را مجددا به خراسان بازگرداند،عبد الله بن حازم سلمی را که مدتی در آن ناحیه به جنگ با طوایف بکر و سپس تمیم پرداخته بود(و سرانجام هم بویژه تمیمها باعث تضعیف قوای او شدند)،به حکومت خراسان برگزید.
در آغاز قرن دوم هجری قمری،به کار گماری ایرانیان،حتی برای ادارهء شهر یا ناحیه متداول شد،اما در آن ایام مسأله ناآرامیهای شرق ایران به اوج خود رسیده بود و گاشتن ایرانیان کمک چشمگیری به آرامش منطقه نکرد62."