چکیده:
یکی از مباحث چالش برانگیز در مکتب فلسفی صدرای شیرازی و امام فخر رازی،مسئله ی سنخیت میان علت و معلول است.آیاسنخیت علی و معلولی در تفکر صدرایی و فخر رازی امری پذیرفته شده است یا مردود است؟ آیا صدرای شیرازی و فخر رازی در مسئله ی سنخیت علی و معلولی،اشتراک نظر دارند یا دیدگاهی متفاوت برگزیده اند؟ در پاسخ به سوالات فوق در این مقاله نشان داده می شود که چگونه صدرای شیرازی، سنخیت میان علت و معلول را امری مسلم وبدیهی می داند و معتقد است که هر معلولی از هر علتی به وجود نمی آید و در نظام طبیعت نظمی حکمفرماست که گویای روابط دقیق میان اشیاء است.و چگونه در طرف مقابل،فخررازی،سنخیت میان خدای متعال و مخلوقات را به دلیل اشتراک میان وجود واجب و وجود ممکن،محدود شدن قدرت الهی انکار می کند و آن را با مقام تنزیه خدای متعال در تعارض میداند.
خلاصه ماشینی:
آيا سنخيت علي و معلولي در تفکر صدرايي و فخر رازي امري پذيرفته شـده اسـت يـا مـردود؟ آيـا صدراي شيرازي و فخـر رازي در مسـئلۀ سـنخيت علـي و معلـولي ، اشـتراک نظـر دارنـد يـا ديـدگاهي متفـاوت برگزيده اند؟ در اين مقاله در پاسخ به سؤالات فوق نشان داده مي شود که چگونه صدراي شـيرازي ، سـنخيت ميـان علت و معلول را امري مسلم و بديهي مي داند و معتقد است که هر معلولي از هر علتـي بـه وجـود نمـي آيـد و در طبيعت نظمي حکمفرماست که گوياي روابط دقيق ميان اشياست ، و در طرف مقابل ، چگونـه فخـر رازي سـنخيت ميان خداي متعال و مخلوقات را به دليل اشتراک ميان وجود واجب و وجود ممکن ، و محدود شـدن قـدرت الهـي انکار مي کند و آن را با مقام تنزيه خداي متعال در تعارض مي داند.
تبيين و تحليل ديدگاه فخر رازي از اصل سنخيت ترديدي نيست که هر معلولي از هر علتي به وجود نمي آيد و حتي ميان پديده هاي متعاقب يـا متقـارن نيـز هميشـه رابطۀ عليت برقرار نيست ؛ بلکه عليت رابطۀ خاصي است ميان موجوداتي معين ؛ به ديگر سخن بايد ميـان علـت و معلول مناسبت خاصي وجود داشته باشد که از آن به سنخيت علت و معلـول تعبيـر مـي شـود.