چکیده:
آیینها در هر فرهنگی، فرصتی برای عینیت بخشیدن به باورها، ارزشها و هنجارهایی هستند که مردم در آن فرهنگ آموختهاند و به آن اعتقاد دارند. آیینهای مذهبی، سهم مهمی از آیینهای هر فرهنگی را به خود اختصاص داده، در فرهنگ اسلامی، بهویژه شیعی، آیینهای تکریم اهلبیت(ع) جایگاه خاصی در بین آیینهای مذهبی دارند و به عنوان یکی از مهمترین سرمایههای اجتماعی ـ فرهنگی به شمار میروند.
اهلبیت پیامبر(ع) که در فرهنگ اسلامی از جایگاه و قداست والایی برخوردارند، باید همواره از سوی مسلمانان گرامی داشته شوند. بزرگداشت این شخصیتهای مقدس، در قالب آیینهایی است که به مناسبت: اعیاد و وفیات، توسلات، تبرکات، زیارات و یادمانهای مربوط به ایشان برگزار میشود.
این سرمایه فرهنگی، به دلیل پویایی فرهنگ، همواره در حال تحول و توسعه است؛ اما همچون سایر اندوختههای اجتماعی، نیازمند صیانت و پیشگیری از آفتزدگی است. شکی نیست که این آیینها باید در چارچوب معیارهای شرعی اجرا شوند.
برای مصون ماندن از برخورد سلیقگی و غیرکارشناسانه با تحولات و توسعههای فرهنگی در آیینهای تکریم، به تعیین شاخصهایی نیازمندیم. این مقاله، میکوشد معیارهای مشروعیت آیینهای تکریم اهلبیت(ع) را با استفاده از آیات و روایات استخراج نماید. این معیارها عبارتاند از: همسویی با باورهای توحیدی، مطابقت با احکام و ضوابط شرعی، استواری محتوایی و ساختاری، نشانگر زینت و سربلندی اهلبیت(ع)، انطباق با فطرت و عقل، هماهنگی با سیره صالحان، مبتنی بر معرفت و آگاهی، تناسب با شأن اهلبیت(ع)، توجه به امکان سوءاستفاده دشمنان، همآوایی با هنجار و عرف جامعه.
خلاصه ماشینی:
در عصـر غيبت نيز مرزبانان حريم شريعت در ادامه راه اهل بيت ، افزون بر حفظ و توسـعه آيـين هـا در چارچوب آموزه هاي قرآن و عترت در عصر غيبت ، از هيچ تلاشي براي پيشگيري از ورود آفت هـا و اصلاح آسيب هاي واردشده در اين زمينه ، دريغ نکرده اند.
سوگمندانه ، بايد گفت آيين هاي تکريم اهل بيت که از مهم ترين برنامـه هاي فرهنگـي اسـت ، همواره در معرض آسيب هايي بوده و به خصوص امروزه ، اين سرمايه گران سنگ ، با خطري جـدي روبه رو شده است .
قرآن کريم ، براي اهل بيت ويژگيهايي را بيان ميکند که با توجه به اين ويژگيها، مقام قدسـي 52 آنها روشن ، تکريم ايشان واجب و توهين به آنان در هر قالبي، خواه مستقيم يا غيرمسـتقيم ، حـرام است .
» اين آيه ، نشان دهنده آن است که اگر در آيين هاي تکريم ، باور يا رفتاري از ما سر زند کـه بـا بيـنش توحيدي ناسازگار باشد، بايد کنار گذاشته شود.
قرآن کريم ميفرمايد: «قل أرأيتم ما أنزل اللـه لکم من رزق فجعلتم منه حراما وحلالا قل آللـه أذن لکم أم علـي اللــه تفترون (يونس : ۵۹)؛ بگو به من خبر دهيد، آنچه از روزي که خدا براي شـما فـرود آورده ، [چـرا] بخشي از آن را حرام و [بخشي را] حلال گردانيده ايد؟ بگو: آيا خدا به شما اجازه داده يـا بـر خـدا دروغ ميبنديد؟» بنابراين ، هرنوع بدعت و يا اقدامي که در آيين هاي تکريم اهـل بيـت پديـد آيـد و در راسـتاي بندگي و اطاعت پذيري از خداوند نباشد، آسيب است و بايد از آن پيشگيري شود.