چکیده:
ماجرای تولد مهدی(عج) در عصر امام حسن عسکری(ع)، یکی از رویدادهای پُرحاشیه در تاریخ اسلام است. ازآنجاکه باور به مهدویت در این دوره، در رده بالاترین مفاهیم کلامی بسیاری از فرق اسلامی قرار میگرفت، امام حسن عسکری(ع) برای اثبات تولد مهدی(عج)، دست به یکسری رفتارهای تبلیغی زد. بر این اساس، پرسش این مقاله، مبتنی بر واکاوی راهبرد تبلیغی امام حسن عسکری(ع) در اثبات تولد مهدی(عج) است. روش این تحقیق، تحلیل تبلیغاتی دادههای تاریخی ـ حدیثی بر مبنای الگوی «تبلیغ کانونی» است. نتیجه نوشتار اینکه آن حضرت با استفاده از روشها و ابزارهای گوناگون تبلیغی همچون: «نشان دادن مهدی(عج) به دیگران»، «نامهنگاری»، «تبلیغات مکتوب» و «تبلیغ آیینی»، خبر تولد امام مهدی(عج) و پاسخ به شبهات دیگران در این باره را در دسترس امامیه قرار داد.
خلاصه ماشینی:
در ميـان نظريـات مهـدويت در سـده سـوم ٣٠ هجري، مهدي در انديشه شيعه ، يکي از گفتمان هاي رايج در اين دوره بود؛ اما مشکل اصلي تولد اين مهدي، درست زماني بود که مدت ها از شروع به کار ساير مهديان ميگذشـت و جامعـه اسلامي، مهديهاي ديگري را تجربه کرده بود؛ حتي در ميان شيعه نيز محمد حنفيه و امام ششـم و هفتم سلسله امامت ، به عنوان «مهدي» براي برخي گروه ها پذيرفته شده بودنـد.
نکته اساسي، اين بود که خبر تولد بـراي شـيعيان مـردد، مايـه خوشـحالي شـد و افزون بر آن ، مايه باورمندي اهـل شـک بـه امامـت امـام عسـکري گرديـد (ابن بابويـه ، ۱۴۰۴، ص ۱۰۰)؛ زيرا امام خود نيز احتمال ميدادند که فرزندش پس از شهادت ايشان به دنيا بيايد (همو، ۱۴۱۱، ج ۲، ص ۴۰۹؛ خزاز، ۱۴۰۱، ص ۲۹۵).
اين ده نفر، يعني: احمد بن ابراهيم (ابن بابويه ، ۱۳۹۵ق ، ج ۲، ص ۵۰۱)، حسن بن ظريف (کلينـي، ۱۴۲۹، ج ۲، ص ۶۳۲)، عيسي بن مهدي جوهري، حسن بن مسعود، حسين بن ابراهيم ، عتـاب و طالـب پسـران خـاتم ، محمد بن سعيد، احمد بن خصيب و احمد بن جنـان کـه بـا ديـدن امـام زمـان از تولـد وي ّ آگاهي يافته بودند، در شمار اصلي ترين مبلغـان ايـن امـر بودنـد (خصـيبي، ۱۴۱۱، ص ۳۴۵و۳۵۸).
در مرحله بعد، امام بـراي مـيلاد مهـدي در شـعبان 41 سال ۲۵۶ هجري (کليني، ۱۴۲۹، ج ۲، ص ۱۲۴؛ طوسي، ۱۴۱۱، ص ۲۵۹)، از طريق ارسـال نامـه هـاي سري حاوي خبر ميلاد به شبکه ارتباطي خود در آن شهرها، هم آرامشي براي آنها فراهم سـاخت ّ ِ و هم دليلي بر امامت آن حضرت ارائه نمود (ابن بابويه ، ۱۳۹۵، ج ۲، ص ۴۳۳-۴۳۴).