چکیده:
قاعده مقابله به مثل یکی از قواعد مهم با پایه و مبنای مستحکم در دین اسلام است. اما تاکنون در مورد این قاعده و کاربردهای آن در حقوق تحقیقات چندانی صورت نگرفته است. این تحقیق به گستره قاعده مقابله به مثل در فقه و حقوق موضوعه پرداخته و سعی شده است تا با استفاده از منابع موجود، چارچوب و ابعاد این قاعده پرکاربرد مورد بررسی و مداقه قرار گیرد. قاعده مقابل به مثل حقی است که جزو احکام تکلیفی طبقهبندی میشود. از سوی دیگر، مقابله به مثل در ناحیه فردی، حقی اختیاری برای ستمدیده است، ولی در مواردی که جنبه عمومی دارد و دفاع از دین و جامعه تلقی میشود، وظیفه است. در قضیه شهادت سردار سلیمانی و انتقام ایران از آمریکا، علیرغم آنکه یک مرحله از انتقام ایران محقق شده است اما شرایط مقابله به مثل از حیث مماثلت برآورده نشده است. به عبارت دیگر، آمریکا کاملا به هدف خود رسیده است اما ایران هنوز به هدف خود نرسیده است و بنابراین آمریکا باید منتظر اقدامات بعدی ایران باشد.
خلاصه ماشینی:
مقابله به مثل در مقابل بدی یک حق برای شخص مورد تعدی قرار گرفته است که این حق، قابل اسقاط و عفو میباشد؛ چنانکه در آیه معاقبه (نحل، 126) با «إن» شرطیه میرساند که اصل انتقام و مقابله به مثل، لازم و ضروری نیست و سپس در جمله دوم آیه به صبر توصیه میکند: «وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَیرٌ لِلصَّابِرِینَ» یا در آیه جزای سیئه (شوری، 40)، پس از تجویز جزای به مثل، به عفو توصیه میکند: «فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ».
با توجه به این دو نگاه، به نظر میرسد که برای جمع میان آیات باید گفت که مقابله به مثل در ناحیه فردی، حقی اختیاری برای ستمدیده است، ولی در مواردی که جنبه عمومی دارد و دفاع از دین و جامعه تلقی میشود، وظیفه است.
در مقام خلاصه، سوال بعدی اینجاست که «چرا حضرت علی به امام حسن (ع) وصیت کرد که به همان مقداری که ابن ملجم ضربه زده او را قصاص کنند نه بیشتر و نه کمتر؛ اما در شهادت سردار سلیمانی که انتقام ما با زدن پادگان عینالاسد گرفته شد، اما هنوز کفایت انتقام را نمیکند؟» در قضایای امروزی باید به اقدامات آمریکا علیه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی توجه داشت: 1.