چکیده:
در یک تقسیمبندی کلی، مباحث عرفان نظری به دو بخش «توحید و موحد» تقسیم میشود. بخش دوم به بررسی حقیقت انسان، جایگاه او در نظام هستی و رابطه او با حقتعالی میپردازد. در این بخش از علم عرفان نظری، یکی از مسائل اساسی که در فهم بسیاری از مسائل مهم دیگر عرفان نیز کارگشاست، مساله سریان انسان کامل در مراتب عالم است. روشن است که دستیابی به فهم دقیق و صحیح از این مساله مهم عرفانی، بر تبیین دقیق مبانی آن توقف دارد.
ما در این نوشتار با روش تحیلی ـ توصیفی، به واکاوی مبانی هستیشناختی و انسانشناختی سریان انسان کامل در مراتب هستی پرداختهایم و در نهایت به این نتیجه رسیدهایم که وحدت شخصی وجود، شمول و سریان اسم جامع الله، اتحاد انسان کامل با اسم جامع الله و روح بودن انسان کامل نسبت به عالم، از جمله مهمترین مبانی این دیدگاه عرفانی در زمینه سریان انسان کامل در عالم بهشمار میروند.
In one classification, issues of theoretical mysticism are divided into two sections: 1- monotheism and 2- monotheist. The latter one deals with the reality of man, his position in the system of what there is, and his relation to Allah Almighty. One important issue of theoretical mysticism which helps properly understand other key issues of mysticism is the presence of human being in different stages of existence. Evidently, the true and precise understanding of such an important issue of mysticism depends on the adequate explanation of its foundations. Having made use of a descriptive-analytic method in their essay, the authors went to scrutinize the ontological and anthropological foundations of man’s presence in different stages of existence. The outcome we obtained is that personal unity of existence, the all-inclusiveness of the All-comprehensive Name, the union of the Gatherer and the perfect man, that prefect man is the spirit of the world, are all the most significant foundations of such a mystical view that the perfect man is present in the world
خلاصه ماشینی:
عارفان مسلمان میگویند اسم الله نسبت به دیگر اسماء از دو جهت جامعیت دارد: از یک سو همه اسمای جزئی در این اسم کلی مندمج هستند و از سوی دیگر، اسم جامع الله ـ که با جلوهگری خود موجب پیدایش دیگر اسماء شده ـ در همه آنها ساری و جاری است.
حال با در نظر گرفتن این مطلب که عرفا انسان کامل را مظهر اسم جامع الله میدانند میتوان نتیجه گرفت که از منظر ایشان، انسان کامل نیز دارای این دو شأن است، یعنی از جهتی کمالات همه موجودات عالم بهصورت اندماجی در وجود او حضور دارند و از جهت دیگر، او نیز مانند اسم جامع الله و نفَس رحمانی در همه عوالم حاضر، ساری و جاری است و سایر موجودات از شئون وجودی او بهشمار میروند.
این شبهه خارج از بحث ماست، ولی برای فهم بهتر عین ثابت به اختصار آن را مطرح میکنیم و میگوییم عین ثابت زید، خود زید است در یکی از مراتب علم پیشین الهی و هر آنچه زید در عوالم مادون با اختیار انجام میدهد، در همین علم پیشین نیز ـ که از یک جهت علم خداوند و از جهت دیگر، باطن زید (مرتبه عالی وجود زید) است ـ به همان صورت وجود دارد.
درواقع در این نظام، هر اسم و هر تعین از یکسو ظهور یا مظهری برای مرتبه بالاتر خود است (یعنی از یک حقیقت برتر از خود تکوّن یافته است) و از سوی دیگر میتواند ظاهر در اسماء جزئی و تکونبخش مراتب مادون باشد (قیصری، 1375، ص44؛ امام خمینی، 1376، ص83).