چکیده:
در نظام کامن لا، یکی از خسارتهایی که زیاندیده از نقض قرارداد میتواند مطالبه کند، استرداد اموالی است که به طرف ناقض داده است. در دعاوی معمولیِ خسارت ناشی از نقض قرارداد، خوانده ملزم میشود که خسارت انتظار خواهان را جبران کند اما دعوای استرداد درصدد جلوگیری از دارا شدن ناعادلانه خوانده است و این هدف با استرداد اموالی که از خواهان به خوانده منتقل شده است تحصیل میشود. در حقوق ایران نیز استرداد عوضین در موارد بطلان و انحلال قهری یا ارادی قرارداد مطرح میشود و در برخی موارد، میتواند جنبه جبرانی داشته باشد. از خلال این تحقیق معلوم میشود که علی رغم اختلاف در برخی جزئیات، شباهتهای زیادی بین این دو نظام در قواعد و احکام استرداد دیده میشود؛ هرچند که از لحاظ کارکردِ استرداد، تفاوت عمدهای بین این دو نظام وجود دارد.
In Common Law system, the aggrieved party could recover benefits delivered to the breaching party as remedy for breach of contract. In normal contract damages, the defendant must compensate the plaintiff for losses suffered as the result of breach; while restitution damages seeks to prevent unjust enrichment by the breaching party and serves this purpose by restoring the gains received by the defendant to plaintiff. In Iranian law, restitution arises in cases of voluntary or involuntary dissolution of contract and in some cases may serve as damages. The research reveals that, notwithstanding some differences in particulars, there many similarities between the two systems in the subject under discussion.
خلاصه ماشینی:
ممکن است با توجه به این نکته که هدف از خسارت قراردادی جبران زیان خواهان است ، تصور شود که دعوای استرداد، دعوای خسارت ناشی از قرارداد محسوب نمیشود چراکه هدف آن محروم کردن خوانده از یک منفعت است نه جبران زیان وارده به خواهان ، اما باید توجه داشت که در مورد خسارت استرداد نیز خواهان با از دست دادن مال خود متحمل زیان شده است و از این جهت مانند سایر خسارت های جبرانی از جمله خسارت انتظار و اعتماد، رکن زیان به خواهان وجود دارد.
موضوع استرداد نفعی که یک طرف قرارداد (خواهان ) به طرف دیگر (خوانده ) رسانده ممکن است پول یا چیزی دیگر یعنی انجام کار یا تسلیم مال باشد و این دو صورت باید به طور جداگانه بررسی شود.
اما هنگامی که انحلال قرارداد در نتیجه فسخ معامله توسط یکی از طرفین صورت گیرد، استرداد با توضیحی که خواهد آمد ممکن است جنبه جبرانی نیز داشته باشد و به عنوان یک شیوه جبرانی برای نقض قرارداد تلقی شود.
انفساخ قهری قرارداد در نتیجۀ تلف ، موجب بازگشت عوضین به مالک پیش از عقد است اما در موردی که ، به عنوان مثال ، فروشنده با اتلاف مبیع ، قرارداد را نقض میکند، به خریدار حق داده میشود که قرارداد را به دلیل نقض آن توسط بایع ، فسخ و ثمن را مسترد کند یا آن را ابقاء و بدل مبیع را از باب اتلاف مطالبه نماید (حلی، ١٤١٣، ص ٣٥؛ کاتوزیان ، ١٣٨٧ (٩)، ص ١٩٥-١٩٧).