چکیده:
دیدگاهها و سخنان اخلاقی عطار نیشابوری در نظم و نثر فارسی، ارزشمند و درخور تأمل و پژوهش بیشتر است. بهدلیل توجه به دیدگاهها عرفانی و زبانی عطار، بررسی مباحث اخلاقی و تعلیمی آثار وی، بهخصوص مصیبتنامه، کمتر پژوهش شده است. این پژوهش به روش تحلیل محتوایی و آماری، مصیبتنامه را بررسی کرده و در پی پاسخگویی به این سؤالهاست که «کدام مضامین و محتواهای اخلاقی و اندرزی در نگاه عرفانی عطار در مصیبتنامه برجستهتر است؟» و «آیا عرفان عطار به حکمت عملی نزدیک است؟ عطار در توجه دادن به اخلاق حسنه و انذار و نهی از رذیلهها دغدغهمند بوده است. مباحث اخلاقی و انسانساز موجود در ادبیات تعلیمی و عرفانی در سرتاسر سفر سالک فکرت (شخصیت اصلی مصیبتنامه) مکرر در این اثر عطار بازگو میشود. عطار بهخوبی، ضمن روایت تمثیل عرفانی سفر برای خودشناسی، از حکایتهای تعلیمی و اندرزی و اخلاقی غفلت نورزیده و تا حد ممکن در بخش حکایات کوتاه این منظومۀ عرفانی، جانب اخلاق و نکوداشت محاسن اخلاقی و دعوت بدانها و نکوهش رذیلههای اخلاقی و پرهیز و انذار از آنها را پیش چشم داشته است. نتیجۀ دیگر پژوهش این است که بیان اندرزها و مباحث تعلیمی بخش حکایتهای کوتاه در این چهل مقاله (منزل) معمولاً با آن بخش همسوست؛ برای مثال، حین روایت سفر سالک به نزد خاک، از خاکساری و تواضع سخن گفته است و در حین سفر نزد ابراهیم خلیل از مودت و خلّت و دوستی ورزیدن؛ نتیجۀ مهم دیگر این پژوهش این است که اکثر ابیات تعلیمی و اندرزی عطار در حکایات کوتاه بیان شده است و سخنان پیر به سالک فکرت، بیشتر جنبۀ عرفانی دارد.
خلاصه ماشینی:
اين پژوهش بـه روش تحليـل محتـوايي و آمـاري، مصـيبت نامـه را بررسـي کـرده و در پـي پاسخ گويي به اين سؤال هاست که «کدام مضامين و محتواهاي اخلاقي و اندرزي در نگـاه عرفاني عطار در مصيبت نامه برجسته تر است ؟» و «آيـا عرفـان عطـار بـه حکمـت عملـي نزديک است ؟ عطار در توجه دادن به اخلاق حسنه و انذار و نهي از رذيله ها دغدغـه منـد بوده است .
com تاريخ وصول ٩٩/٤/١٤ تاريخ پذيرش ٩٩/٨/٥ چهل مقاله (منزل ) معمولاً با آن بخش همسوست ؛ براي مثال ، حين روايت سفر سالک بـه نزد خاک، از خاکساري و تواضع سخن گفته است و در حين سفر نـزد ابـراهيم خليـل از مودت و خلّت و دوستي ورزيدن ؛ نتيجۀ مهم ديگر اين پژوهش اين است که اکثـر ابيـات تعليمي و اندرزي عطار در حکايات کوتاه بيان شده است و سخنان پير به سالک فکـرت ، بيشتر جنبۀ عرفاني دارد.
با توجه به اينکه غالب تحقيقات دربارة آثار عطار بر مبناي ديدگاه عرفاني و يا نقد عناصـر روايت و ساخت و ساختار داستان هاي موجود در آثار او بـوده ، شايسـته اسـت ظرفيـت هـاي تعليمي و اخلاقي مصيبت نامه که تاکنون بررسي نشده است ، در اين پژوهش انجام گيرد.
گــر دلــت آگــاه معنــا آمــده اســت کـار دينـت تـرک دنيـا آمـده اسـت (همان : ٢٤١) عطار در مقالۀ شانزدهم و رفتن سالک پيش باد نيز ابيات زيادي در طي حکايت هـا در مذمت دنيا بيان کرده است و از سوي ديگر به ارزش اين دنيـا بـه منزلـۀ توشـه انـدوختن براي آخرت توجه نشان داده و دنيا را مزرعۀ آخرت خوانده اسـت و بـه فرجـام انديشـي سفارش مـيکنـد (نـک : ص ٢٧٠، ٢٧١، ٢٧٢، ٢٧٣، ٢٧٤، ٣٠٣ و...