چکیده:
اینکه پژوهشگران در این عرصه تحقیقات وسیعی داشته و آثار مهمی تدوین و تصحیح و منتشر کردهاند. همچنین این حوزه از چنان اهمیتی برخوردار است که به عنوان رشتهای درسی در آموزش عالی و دانشگاههای کشور جایگاه خود را تثبیت نموده است.بر اساس بررسیهای انجام شده در متون و مقالات تدوین و تحریر شده راجع به فرهنگ و فلکلور مردم دامغان، در خصوص «مراسم تولد نوزاد» مطلبی نوشته نشده و نگارنده به دنبال مقالات مربوط به مراسم «محرم»، «رمضان» و «عید نوروز» که در سالهای گذشته تحریر و در مجموعهها و مطبوعات به چاپ رسانده، اکنون با استفاده از وجود «راوی» که از بانوان اصیل و خوش سخن بوده، این مقاله را تدوین و به شرح چگونگی این مراسم پرداخته است. نخست به نحوۀ آماده کردن بانوی باردار برای وضع حمل و خبر کردن قابله (ماما) و اینکه زایمان در منزل صورت میگرفت و به دنیا آمدن نوزاد و شستشوی و بستن ناف و پوشاندن لباس نوزاد که توسط مادر «زائو» به صورت سنّتی تهیه و ارائه میشد و نیز بیرون بردن نوزاد از منزل توسط یکی از زنان باتجربه و گردش دادن به منظور خوش یوم بودن همیشگی خروج طفل از منزل و بازگشت به خانه.پس از نوزاد رسیدگی به زائو و ترتیب خوابیدن و عملیات ویژۀ خانم قابله برای نزدیک نشدن «همزاد» به زائو و دود کردن «اسفند» و «کندر» برای رفع «چشم نظر» و خال زدن بر پیشانی و سرمۀ چشمان وی و تاکید به این امر که تا سه روز غیر از اهل خانه کسی به دیدن زائو نمیآمد.روز سوم «حمام سه» و استحمام و غسل در حمام بیرون، و پس از سه روز فامیل و آشنایان برای دیدن زائو و نوزاد رفت و آمد میکردند و چگونگی هدیۀ «چشم روشنی» آنان و دادن «جل» و دود کردن آن برای رفع «چشم زخم»، و نیز اشاره به غذاهای زائو و مراسم «حمام 10» و سینی آوردن افراد فامیل برای پذیرایی همراهان زائو در داخل حمام و مهمانی ناهار و پذیرایی از مدعوین. موارد فوق و چند رسم متنوّع دیگر محتوای این مقاله است. در پایان نیز نگارنده متذکر شده است که باید توجه داشت کلیۀ تدارکات و انجام امور زایمان فقط توسط بانوان مدیریت و انجام میگرفت و برخلاف این زمان آقایان هیچگونه دخالت و دغدغۀ خاطر نداشتند.
خلاصه ماشینی:
نخست به نحوۀ آماده کردنِ بانوی باردار برای وضع حمل و خبر کردنِ قابله (ماما) و اینکه زایمان در منزل صورت میگرفت و به دنیا آمدنِ نوزاد و شستشوی و بستنِ ناف و پوشاندنِ لباسِ نوزاد که توسط مادرِ «زائو» به صورتِ سنّتی تهیه و ارائه میشد و نیز بیرون بردنِ نوزاد از منزل توسط یکی از زنانِ باتجربه و گردش دادن به منظور خوش یوم بودنِ همیشگیِ خروج طفل از منزل و بازگشت به خانه.
روزِ سوم «حمام سه» و استحمام و غُسل در حمامِ بیرون، و پس از سه روز فامیل و آشنایان برای دیدنِ زائو و نوزاد رفت و آمد میکردند و چگونگیِ هدیۀ «چشم روشنی» آنان و دادنِ «جُل» و دود کردن آن برای رفع «چشم زخم»، و نیز اشاره به غذاهای زائو و مراسم «حمام 10» و سینی آوردنِ افرادِ فامیل برایِ پذیرایی همراهانِ زائو در داخل حمام و مهمانیِ ناهار و پذیرایی از مدعوین.
افرادی که برای دیدن زائو و نوزاد میآمدند، پس از پذیرایی که معمولاً با چای و شیرینی و آجیل و یا در فصل میوهجات با میوه پذیرایی میشدند و هنگام خداحافظی و خروج از منزلِ زائو، به قول خودشان «یک پرّو» 2 از لباس خود را به عنوان «جُل» 3 جدا کرده و به صاحب خانه میدادند که داخل منتقل اسفند ریخته و دود کنند تا به این وسیله رفعِ «چشم زخم» شود.