چکیده:
مسئولیت پذیری اجتماعی، پایه اخلاق اجتماعی است و از عناصر اساسی فرهنگ بومی ما، سرمایه اصلی جریان انقلاب اسلامی و از مفاهیم مهم برنامه توسعه پایدار جهانی و به معنای تعهد درونی و اخلاقی در مقابل جامعه و دیگران است. در این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و قیاسی به بررسی مفهوم مسیولیت اجتماعی از نگاه اسلامی و ابعاد و ویژگی های آن پرداخته شده و به پرسش های اساسی درباره ماهیت و خاستگاه مسئولیت اجتماعی، گونهشناسی و نحوه اعتبار این مفهوم، نحوه صدق بر مصادیق، ارکان و ساخت مفهومی و نهایتا ارتباط آن با مفاهیم نزدیک، پاسخ داده شده است. چنانکه از تحلیل این مفهوم با استفاده از امکانات فلسفه و معارف اسلامی و با تکیه بر آرای یکی از متفکران برجسته معاصر در این حوزه بهدست می آید، مفهوم مسیولیت اجتماعی در رویکرد اسلامی، نه صرفا یک قرارداد اجتماعی و حقوقی، بلکه مفهومی اخلاقی مبتنی بر حقایق و مبادی توحیدی و از سنخ معقولات ثانی فلسفی است که با در نظر گرفتن رابطه سبب و مسببی بین افعال اختیاری انسان و اهداف صحیح جامعه انسانی، با معیار فطرت و شریعت، انتزاع شده است و در امتداد مسیولیت انسان در برابر خدا و خویشتن، دامنه وسیعی در همه حوزه های زندگی اجتماعی با اولویت های خاص خود دارد و حد نصاب آن به عنوان یک ارزش اخلاقی، قصد رضای الهی است. همچنین این مفهوم، مفهومی جامع است که رابطه آن با حقوق اجتماعی رابطه تضایف، و نیکوکاری وجه ایجابی آن است.
خلاصه ماشینی:
در این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و قیاسی به بررسی مفهوم مسئولیت اجتماعی از نگاه اسلامی و ابعاد و ویژگیهای آن پرداخته شده و به پرسشهای اساسی دربارة ماهیت و خاستگاه مسئولیت اجتماعی، گونهشناسی و نحوة اعتبار این مفهوم، نحوة صدق بر مصادیق، ارکان و ساخت مفهومی و نهایتاً ارتباط آن با مفاهیم نزدیک، پاسخ داده شده است.
چنانکه از تحلیل این مفهوم با استفاده از امکانات فلسفه و معارف اسلامی و با تکیه بر آرای یکی از متفکران برجستة معاصر در این حوزه بهدست میآید، مفهوم مسئولیت اجتماعی در رویکرد اسلامی، نه صرفاً یک قرارداد اجتماعی و حقوقی، بلکه مفهومی اخلاقی مبتنی بر حقایق و مبادی توحیدی و از سنخ معقولات ثانی فلسفی است که با در نظر گرفتن رابطة سبب و مسببی بین افعال اختیاری انسان و اهداف صحیح جامعة انسانی، با معیار فطرت و شریعت، انتزاع شده است و در امتداد مسئولیت انسان در برابر خدا و خویشتن، دامنة وسیعی در همة حوزههای زندگی اجتماعی با اولویتهای خاص خود دارد و حد نصاب آن بهعنوان یک ارزش اخلاقی، قصد رضای الهی است.
دربارة اهمیت خاص این مفهوم برای ما در دورة کنونی باید گفت: از سویی، این مفهوم از عناصر اساسی فرهنگ ملی ما (کوربن 1363، ص 134؛ عالم زاده نوری 1396، ص 49) و سرمایة اصلی انقلاب اسلامی و شرط تداوم آن است؛ و از سوی دیگر، اهداف توسعة جهانی پایدار (Sustainabledevelopment Goals (SDGs)) بهجد در حال پیگیری است تا از طریق برنامة «آموزش مسئولیت اجتماعی» (Education for social responsibility) به مفهوم خود، ارزشهای نظام پشتیبان خویش را در سراسر جهان فراگیر كند.